Het Burgerberaad Klimaat heeft gesproken

Het Burgerberaad Klimaat bestaat uit 175 Nederlanders uit alle hoeken van het land. Ze variëren in leeftijd van 17 tot 87 jaar en hebben totaal verschillende achtergronden en meningen. In 7 weekenden gingen de deelnemers met elkaar in gesprek over de vraag: hoe kunnen we als Nederland eten, spullen gebruiken en reizen op een manier die beter is voor het klimaat? En nu ligt er dus een advies met 13 aanbevelingen. In een infographic ziet het er als volgt uit.

Zo in het kort samengevat lijken sommige adviezen een beetje een open deur, maar in het advies zijn de aanbevelingen veel verder uitgewerkt.

Het is bemoedigend en stemt hoopvol dat zoveel verschillende mensen het in zo korte tijd eens konden worden over zo’n ingewikkeld onderwerp. Dit onderstreept toch wel heel sterk het nut van het instrument burgerberaad. De geleverde prestatie zet grote vraagtekens bij hoe het op dit moment in de Nederlandse politiek loopt. Of beter gezegd: niet loopt, met alle polarisatie en stilstand van de afgelopen jaren.

Naast de 13 aangenomen aanbevelingen zijn er ook nog aanbevelingen die meer dan de helft maar minder dan driekwart van de stemmen hebben gekregen. Opvallend is dat het onderwerp energietransitie in de gebouwde omgeving nauwelijks aan bod komt. Ik zag geen aanbevelingen over van het gas af gaan, isolatie van huizen of het plaatsen van warmtepompen.

Lange termijn

Heel interessant vind ik de aanbeveling om een lange termijn visie voor Nederland op te stellen. Het Burgerberaad adviseert een “visie die richting geeft aan grote maatschappelijke keuzes met ijkpunten in 2030, 2050, 2075 en 2100. Met deze visie komt er een samenhangend, breed gedragen en transparant toekomstperspectief voor Nederland. Deze visie biedt de politiek een houvast om zo betere en heldere keuzes te aken over kabinetsperiodes heen en daarmee wordt de visie een helder communicatiemiddel naar de samenleving toe.”

De grote vraag is nu wat de politiek gaat doen met de aanbevelingen uit het advies. En welk vervolg het instrument burgerberaad krijgt.

Bodem en bos zijn de klos

De Wetenschappelijke Klimaat Raad heeft een advies uitgebracht over de wisselwerking tussen de klimaatcrisis en bodems en bossen. “Bossen en bodems worden extra hard geraakt door klimaatverandering én door menselijk handelen. Tegelijkertijd is de bijdrage van bossen en bodems in het klimaatbeleid cruciaal voor het opnemen van koolstof en het leveren van biomassa voor bio-energie of biobased materialen. Bossen en bodems beter beschermen is nodig om hun bijdrage aan de klimaatdoelen veilig te stellen.” De volgende infographic geeft een mooi overzicht:

Goed dat de WKR aandacht vraagt voor dit thema, zowel in internationaal perspectief als nationaal. Ook goed dat de WKR dit vlak voor de verkiezingen doet. Hopelijk kan het advies worden meegenomen in het opstellen van een regeerprogram. Vanuit helikopterperspectief geeft het te denken dat nieuws over de effecten van de klimaatcrisis ALTIJD tegenvalt. Het is een patroon dat zich steeds weer herhaalt maar waar we (=de mensheid) niet of slechts met grote vertraging van lijken te leren. Het heeft te maken met de aard van de wetenschap (het benadrukken van onzekerheidsmarges en de noodzaak van nader onderzoek), voortschrijdend inzicht en het per definitie vertraagd meten van effecten maar er zitten meer aspecten aan, ook psychologische. Tragisch en boeiend tegelijkertijd. Zie ook mijn stuk over 25+ Redenen waarom we zo traag reageren op de klimaatcrisis.

Raad adviseert over brede welvaart

Alweer een dijk van een advies van de Raad voor leefomgeving en infrastructuur. Deze keer gaat het over sturen op brede welvaart. Politici en ambtenaren “moeten systematisch alle gevolgen afwegen van beleidskeuzes voor economie, maatschappij en leefomgeving”.

Sturen op brede welvaart heeft grote voordelen maar is nog niet zo eenvoudig en er zijn ook valkuilen. Acht thema’s zijn bepalend voor brede welvaart: welzijn, gezondheid, inkomen, onderwijs, leefomgeving, plus economisch, natuurlijk en sociaal kapitaal. Klimaat zit daarin verstopt maar het lijkt me logisch dat expliciet te benoemen als negende thema.

Uitvoering van klimaatbeleid kan beter

De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft een advies uitgebracht over de uitvoering van het klimaat- en energiebeleid van gemeenten, provincies en waterschappen. Conclusie is dat de Rijksoverheid hen steeds meer taken geeft maar niet het benodigde geld meelevert. Daardoor komt de uitvoering van het beleid in de knel. Ook is er (te) weinig zicht op de voortgang van het beleid. Allemaal niet echt verrassend voor de kenners maar wel een ernstige conclusie. Er is immers haast geboden met het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en met het aanpassen aan extremer weer (zoals hitte en overstromingen).

Citaten

“Gemeenten, provincies en waterschappen voeren een groot deel van het klimaat- en energiebeleid uit. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om het maken van plannen om woningen te verduurzamen of het plaatsen van windmolenparken en zonneweides.”

“Op dit moment is er voor sommige belangrijke taken nog weinig inzicht over hoe ver gemeenten, provincies en waterschappen zijn met hun plannen en de uitvoering daarvan. Niet alle decentrale overheden verzamelen dezelfde soort data, en de data wordt ook niet centraal verzameld. Zo is onduidelijk op welk doel gemeenten, provincies en waterschappen op schema zitten, en welke doelen achterblijven. Het ontbreekt de Rijksoverheid daarbij op vrijwel alle doelen aan een ‘stok achter de deur’: ze kan niet ingrijpen als de inspanningen van gemeenten, provincies en waterschappen achterblijven op een bepaalde taak.”

“Niet alleen is het van belang dat decentrale overheden voldoende middelen ontvangen om deze kosten te kunnen dekken, ook hebben gemeenten en provincies zekerheid nodig over wanneer zij welk bedrag ontvangen. Anders kunnen zij moeilijk grote investeringen doen die lang op de begroting drukken of het benodigde personeel (vast) in dienst nemen.”

Overheid moet stoppen met wensdenken

Deze week een superinteressant interview in NRC over het jongste advies van de WRR die waarschuwt dat de overheid te vaak in kortetermijndenken vervalt en ook daarbij nog eens te vaak hoopt dat alles wel weer goed komt.


Beter zou zijn om in scenario’s te denken (ja, ook de minder positieve) en daar in het beleid op in te spelen. En om bovendien beter te communiceren over risico’s zodat burgers en bedrijven zich beter kunnen voorbereiden op een crisis. Dat geldt voor een groot aantal crises zoals op de terreinen van energie, klimaat, voedsel, water en ziekten.

Dit advies zou eigenlijk een open deur moeten zijn, maar is het helaas niet. Nu maar hopen dat politici en ambtenaren dit in hun oren knopen en ook de ongewenste toekomsten durven te verkennen.

Scenario’s

Eerder heb ik een cursus gevolgd over het ‘bouwen’ van scenario’s, leuk en leerzaam en absoluut een aanrader! Alweer 5 jaar geleden schreef ik een blog over 3 scenario’s voor klimaatverandering. En vorig jaar een stuk over dat het kabinet er goed aan doet om klimaatscenario’s op te stellen.