Tag: planbureaus

Wat weten we eigenlijk over onze toekomst? Niet zo veel, ben ik bang. We gaan er onbewust van uit dat alles wel zijn gangetje zal blijven gaan. En dat er, ja natuurlijk, dingen gaan veranderen, logisch. Maar zijn we er echt mee bezig? Ik denk het niet. Het heden is immers al uitdagend en gecompliceerd genoeg, laat staan dat we nog jaren vooruit moeten gaan denken. Veel te ingewikkeld, veel te onzeker. Eigenlijk is onze toekomst in dichte nevelen gehuld.

Nou is de toekomst per definitie niet gekend, dus wat is precies het probleem? Het probleem is dat onze toekomst door de klimaatverandering ongewisser is dan hij sinds het einde van de Koude Oorlog is geweest. En dat we nog niet eens een begin van een begrip hebben van de veranderingen die ons staan te wachten. Want klimaatverandering is een echte gamechanger.

Scenariostudies

Om de toekomst te verkennen wordt vaak gebruik gemaakt van scenario’s. Simpel gezegd worden op de assen van een assenkruis twee onafhankelijke variabelen met grote impact gezet. Vervolgens worden de verschillende kwadranten van het assenkruis gevuld met mogelijke toekomsten.

Zo hebben de Nederlandse planbureaus in 2004 in hun publicatie ‘Vier vergezichten op Nederland‘
– wel of geen internationale samenwerking en
– een grote rol voor de overheid of een grote rol voor de markt
als onafhankelijke variabelen gekozen. In de ‘Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving’ uit 2015 is gekozen voor scenario’s met economische groei en groei van de bevolking als onafhankelijke variabelen.

Scenario’s geven inzicht in welke maatregelen in de onderzochte toekomsten goed uitpakken. Van zulke maatregelen zul je dus vrijwel zeker geen spijt krijgen. Maar scenario’s leveren ook inzichten op over wat je vooral niet moet doen en waar je alert op moet zijn.

Invloed van klimaatverandering

Het is dus slim om scenariostudies te laten uitvoeren. Alleen heeft de overheid dus nog geen toekomstscenario’s met klimaatverandering in de hoofdrol laten maken. Althans niet voor zover mij bekend.

En dat is een probleem, want klimaatverandering heeft invloed op een groot aantal belangrijke onderwerpen, zoals:

• ontwikkeling van de economie (groei of krimp, verdeling over werelddelen en landen)
• ontwikkeling van de werkgelegenheid (hoeveel banen zijn er straks, welke sectoren groeien, welke krimpen)
• gezondheid (lees hier over gezondheidseffecten van klimaatverandering)
• landbouw en voedselvoorziening
• vluchtelingstromen vanwege klimaatverandering
• politieke stabiliteit (klimaatverandering vergroot zoals we hebben gezien de links-rechts-tegenstellingen)
• nationale veiligheid (denk bijv aan gevaar door overstromingen)
• internationale veiligheid (strijd om water, voedsel en andere grondstoffen, vluchtelingenstromen).

Gelukkig wordt er wel het een en ander onderzocht. Recentelijk heeft het IPCC een studie gepubliceerd over de invloed van o.a. klimaatverandering op onze voedselvoorziening. Conclusie is dat als we zo doorgaan, er vanaf 2050 voedseltekorten dreigen.

En binnenkort verschijnt een studie van het IPCC over de effecten van klimaatverandering op de omvang van de vluchtelingenproblematiek. Militairen hebben al diverse studies uitgevoerd over de effecten van klimaatverandering op de internationale veiligheid. Amerikaanse militairen noemen klimaatverandering de belangrijkste bedreiging van de nationale veiligheid. In Nederland is bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar scenario’s voor zeespiegelstijging. Maar een alomvattende, toegankelijke en overzichtelijke studie over de effecten van klimaatverandering ontbreekt dus nog.

Waarom willen we meer weten over de toekomst?

Dat zulke studies ontbreken is vreemd en bovendien een groot gemis. Want als regering, stadsbestuur of leiding van een bedrijf wil je toch voorbereid zijn op de toekomst? Zodat je beter in kunt spelen op mogelijke kansen en bedreigingen?

Een belangrijk neveneffect van zulke toekomstverkenningen is bovendien dat we gaan discussiëren over welke toekomst we willen. En dat hierdoor het urgentiegevoel met betrekking tot klimaatverandering op alle niveaus van – van burger tot minister, van werknemer tot CEO – toeneemt. En meer urgentiegevoel zal leiden tot meer daadkracht bij het terugdringen van CO2-uitstoot die leidt tot klimaatverandering.

Tot slot leidt het ontbreken van toekomstverkenningen ertoe dat we ons minder goed kunnen voorstellen hoe een toekomst er in een situatie waarin we klimaatverandering succesvol te lijf gaan, eruit ziet. Wat eten we dan bijvoorbeeld, wat voor werk doen we, hoe gaan we naar ons werk, wat doen we in onze vrije tijd? En naarmate zo’n toekomst er voorstelbaarder en aantrekkelijker uitziet, zijn we eerder geneigd ons daarvoor in te spannen. Werk aan de winkel dus voor wetenschappers en onderzoekers!

Ken je studies waarvan je denkt dat zij de antwoorden bevatten waar ik naar op zoek ben, laat het me weten. Andere feedback is uiteraard ook welkom!