Nieuws Archieven - Pagina 6 van 6 - Een Nieuw Tijdperk: woorden en beelden over de klimaatcrisis

14 juli 201931 augustus 2019

Good cop or bad cop

Ik durf te wedden dat de meesten die met het klimaat bezig zijn dit dilemma herkennen. Communiceer ik vooral positief nieuws of laat ik vooral zien dat de mensheid veel te traag in actie komt? Mensen schijnen slecht nieuws te negeren. En misschien erger nog: slecht nieuws zou zelfs kunnen leiden tot een apathische of defaitistische houding. “Als het zo groot is, dan maakt mijn kleine bijdrage ook niet uit.”

Goede voorbeelden daarentegen geven een positief gevoel en moedigen aan die goede voorbeelden te volgen. Vooral als degenen die het goede voorbeeld geeft, dicht bij je staan. Peer-to-peer-beïnvloeding heet dit mechanisme met een duur woord. ‘Goed voorbeeld doet volgen’ luidt niet voor niets een bekend Nederlands spreekwoord. ‘Handelingsperspectief bieden’ noemen beleidsmakers dit. Oftewel: mensen zijn kuddedieren die zich voortdurend spiegelen aan hun omgeving.

If the world were a bank it would already have been saved

Alle tijd van de wereld

Als we alle tijd van de wereld zouden hebben, zou ik groot voorstander zijn van alleen positief nieuws. Alleen… die tijd hebben we niet meer. Alle tekenen wijzen er op dat het klimaat veel sneller verandert dan we dachten. Dat is een best wel schokkend inzicht. En het vereist dus ook veel snellere actie.

Maar ondertussen zie ik om mij heen vooral veel business as usual. Mensen gaan gewoon op vakantie, de EU ruziet over een nieuwe baas en Shell blijft olie en gas oppompen. Schiphol mag verder groeien en het kabinet gaat niet voldoen aan het Urgendavonnis. En het klimaatakkoord hangt aan elkaar van maatregelen die verder moeten worden uitgewerkt. Het kabinet vermijdt zorgvuldig elk signaal dat we in een precaire situatie zitten. Vermoedelijk omdat het vreest dat de achterban dat soort nieuws slecht trekt. Om gek van te worden. De wereld lijkt wel in coma.

Fridays for Future Germany

Het is niet dat er niets gebeurt of dat het klimaat niet leeft. In Duitsland heeft de groene partij bij de Europese verkiezingen gigantisch gewonnen. De klimaatcrisis is daar ineens een groot issue, en de traditionele partijen zagen het niet aankomen.

Al ruim 6 maanden gaan er elke vrijdag tienduizenden scholieren en ook steeds meer ouders en grootouders de straat op. Ondertussen groeit bij hen de frustratie omdat de politiek het protest eerst wegwimpelde en nu maar niet tot besluiten kan komen. Het is geen gewaagde voorspelling dat steeds meer mensen zich zullen aansluiten bij groepen zoals Extinction Rebellion die vreedzaam protesteren op basis van burgerlijke ongehoorzaamheid.

Hoe verder?

Maar hoe gaat het nu verder? Meerdere scenario’s zijn denkbaar. Het meest waarschijnlijke vind ik een scenario dat er versneld meer draagvlak groeit voor ingrijpende maatregelen. Eerst nog wat schoorvoetend maar dan steeds rigoureuzer. Denk bijvoorbeeld aan een besluit de luchtvaart niet te laten groeien en wat later zelfs te laten krimpen. Er zal een moment komen dat de grote politieke partijen ‘om’ zullen gaan. Dat ze wel ‘om’ zullen moeten omdat de kiezers dat vragen. De vraag is alleen hoe snel ‘snel’ zal zijn. En hoeveel klimaat en wereld dan nog over is.

Ondertussen moeten we het hebben van positief nieuws én van acties die laten zien dat het draagvlak groeit. Maar mensen mogen ook niet denken dat het vanzelf wel goedkomt. Dus we hebben ook berichten en acties nodig die laten zien dat we geen tijd te verliezen hebben. Good cop or bad cop, we hebben ze allebei nodig.

En verder is het wachten op het moment dat BN-ers zich uitspreken over de klimaatcrisis. Liefst in combinatie met positieve veranderingen in hun lifestyle. Wie durft de eerste te zijn?

14 april 201931 augustus 2019

Naar een duurzaam systeem

Van onduurzaam naar duurzaam

Het is duidelijk dat ons huidige systeem van produceren en consumeren niet duurzaam is. Behalve over het economische systeem hebben we het dan ook over ons politiek-maatschappelijke systeem. De verschillende deelsystemen zijn namelijk nauw met elkaar verweven.

Zolang we bijvoorbeeld vliegen bevoordelen door er geen belasting op te heffen, is het niet vreemd dat mensen blijven vallen voor de verleiding van veel te goedkope tickets. En zolang we geen statiegeld heffen op kleine PET-flesjes en drankblikjes, zullen veel van die verpakkingen in de natuur belanden en niet worden hergebruikt.

Daarom moeten we ons systeem op zo’n manier veranderen dat duurzaam produceren, consumeren en handelen de standaard wordt.

Vragen over een duurzaam systeem

Maar hoe een systeem dat wel duurzaam is er in de praktijk uit ziet, is nog niet echt duidelijk. En kunnen we daar komen door ons huidige systeem om te vormen? Of is een radicale breuk met ons huidige systeem de enige weg om een duurzaam systeem te kunnen creëren? En hoeveel keuzevrijheid hebben producenten en consumenten in zo’n duurzaam systeem?

De antwoorden op deze vragen zouden veel mensen kunnen helpen om versneld duurzame stappen te zetten. Het is immers makkelijker zekerheden los te laten als je weet wat je er voor terugkrijgt. Denk ook aan het bekende spreekwoord over het inruilen van oude voor nieuwe schoenen.

In dit blog verken ik de antwoorden op deze vragen.

Een krachtige overheid

Een eerste voorwaarde voor een duurzaam systeem lijkt mij dat er draagvlak voor is bij de bevolking. Een tweede voorwaarde is vervolgens een krachtige overheid die in staat is om te sturen. Een derde voorwaarde is dat een groot aantal landen samenwerken, omdat bedrijven anders teveel kansen hebben om elders verder te vervuilen. Bovendien zijn veel grote milieuproblemen grensoverschrijdend.

Donuttheorie als uitganspunt

Het lijkt mij dat de donuttheorie van Kate Raworth kan dienen als blauwdruk voor een duurzaam systeem. Kate laat zien dat we zodanig met de beschikbare hulpbronnen moeten omgaan dat we de sociale behoeften van de mensen vervullen zonder dat we de grenzen die de planeet ons stelt, overschrijden. Daarmee stellen we niet langer de economie centraal, maar de menselijke behoeften binnen de grenzen van de planeet. Meer hierover kun je lezen in mijn eerdere blog.

Kiezen en sturen

Maar hoe creëren we nou een duurzaam systeem? Ik denk dat het antwoord eigenlijk simpel is, namelijk door (1) er echt voor te kiezen en (2) er consequent op te sturen. Voor die sturing kunnen we een aantal krachtige instrumenten inzetten waar we al over beschikken:

belastingtarieven, heffingen, accijnzen, subsidies;
wetten en regelgeving;
toezicht en handhaving;
vergaande internationale samenwerking.

Resultaten

Duurzaam kiezen en sturen levert het volgende op:

producenten en consumenten maken duurzame keuzes want
- vervuilende producten en diensten zijn peperduur of bestaan niet meer;
- producten worden zo gemaakt dat ze energiezuinig zijn, lang meegaan en maximaal kunnen worden hergebruikt;
- ecocide wordt strafbaar: ondernemers die het milieu vervuilen, worden persoonlijk vervolgd;
- aandeelhouders in bedrijven die het milieu vervuilen, zijn persoonlijk aansprakelijk voor de schade (nu kunnen aandeelhouders maximaal de waarde van hun aandelen verliezen).
alle energie- en milieubesparende technologieën en werkwijzen worden overal in de samenleving toegepast;
de biodiversiteit wordt hersteld;
het dierenwelzijn wordt sterk verbeterd;
de inkomensverdeling wordt veel rechtvaardiger, omdat de sterkste schouders echt de zwaarste lasten dragen. Belastingontwijking is niet meer mogelijk;
de rechten van toekomstige generaties op een gelijk aandeel in natuurlijke rijkdommen worden wettelijk beschermd.

Keuzevrijheid

Maar hoeveel keuzevrijheid hebben producenten en consumenten in zo’n duurzaam systeem? Dat is een belangrijke vraag, want sommigen vrezen dat in een duurzame toekomst de overheid veel zaken voor ons bepaalt. Mensen die van grote woorden houden, spreken zelfs van een ecodictatuur.

Om te beginnen is het goed om te beseffen dat we een nieuwe richting moeten inslaan omdat we met ons huidige systeem geen schijn van kans maken om te overleven. Het neoliberalisme heeft laten zien geen oplossingen te hebben voor milieu, klimaat en ongelijkheid. Daarom denk ik dat we er niet aan ontkomen een deel van onze (neoliberale) vrijheid, namellijk het recht om te vervuilen, op te geven. Mensen met een vervuilende levensstijl zullen dit inderdaad als bedreigend ervaren. En dat geldt ook voor mensen die hechten aan een kleine overheid, lage belastingen en weinig regels. De samenleving zal zich ontwikkelen in de richting van meer feminiene waarden. Meer met en voor elkaar (en de planeet) in plaats van tegen elkaar.

Maar een duurzame samenleving komt er niet zomaar. Een voorwaarde voor een duurzame samenleving is namelijk draagvlak onder de bevolking. Want zonder draagvlak gaat zo’n transformatie helemaal niet werken. Binnen het raamwerk van duurzame regels heeft een ieder het recht om zelf zijn of haar leven in te richten en producten te kopen. Dat geldt ook voor ondernemers.

Draagvlak versus weerstand

Vanwege het benodigde draagvlak zal de transformatie waarschijnlijk niet in één klap plaatsvinden maar geleidelijk gaan. Omdat mensen zich vaak snel aan nieuwe omstandigheden aanpassen, geeft een stapsgewijze transformatie tijd om te wennen aan de veranderingen. Om bijvoorbeeld af te kicken van onze op fossiele brandstoffen gebaseerde economie in overdrive. Daarbij verwacht ik dat zo’n duurzame samenleving veel aantrekkelijke kanten zal hebben omdat ze veel socialer, groener en schoner zal zijn.

De grote vraag is echter of de bestaande belangen zullen toestaan dat de aanpassing op tijd plaatsvindt. Dus nog voordat de verschillene natuurlijke systemen het begeven en daarmee ook onze economieën en samenlevingen.

Er zijn immers velen die belang hebben bij het voortzetten van de status quo. Bijvoorbeeld omdat ze veel geld verdienen met fossiele brandstoffen of met andere milieuvervuilende activiteiten. Of omdat ze bang zijn zich teveel te moeten aanpassen in een op duurzaamheid gerichte samenleving. Of omdat ze per definitie tegen verandering zijn.

Op dit moment is het politieke debat zeer gepolariseerd waardoor er nauwelijks vooruitgang in het klimaatbeleid is. Ik vind het dan ook moeilijk om optimistisch te zijn over een stapsgewijze aanpassing van ons systeem. In het huidige tempo is de kans levensgroot dat we niet op tijd zijn om het verschil te maken.

Big bang?

Het alternatief voor een stapsgewijze transformatie is een ‘big bang’. Dat klinkt misschien verlokkend, maar ik zie niet zo goed hoe dit in praktijk zou kunnen. Ook omdat een ‘big bang’ voor het milieu en klimaat alleen zoden aan de dijk zet als zo’n verandering in veel landen tegelijk plaatsvindt.

Het meest voorstelbare scenario voor een ‘big bang’ is misschien nog wel een enorme klimaatramp die de mensen wakker schudt. Dat zou dan wel een ramp moeten zijn die de samenleving ook weer niet te veel raakt, want we weten niet hoe de samenleving onder stress reageert. Maar ook in een ‘big bang’-scenario zullen wetten en regels moeten worden veranderd, en ook dat zal tijd kosten. Alleen zal dat in een ‘oorlogseconomie’ wellicht sneller gaan dan in het stapsgewijze scenario.

Er is ook hoop

Waar ik wel positief over ben is dat de roep om verandering op veel plaatsen steeds groter wordt. Denk bijvoorbeeld aan de honderdduizenden jongeren die onder de vlag vanFridays for Future wereldwijd staken voor een duurzame toekomst. Denk ook aan de eveneens wereldwijde beweging Extinction Rebellion die met burgerlijke ongehoorzaamheid en geweldvrij protest aandacht vraagt voor dreigende uitsterven van veel diersoorten, waaronder de mens.

En heel recentelijk is er in Duitsland een publiek debat losgebarsten over het gebrek aan betaalbare woonruimte in de steden. Er wordt nu zelfs gedabatteerd over het (tegen schadeloosstelling) onteigenen van tienduizenden goedkope woningen die eerder zijn verkocht aan investeerders en nu voor enorme bedragen worden verhuurd.

Al dit leidt ertoe dat veel politici en opinieleiders zichtbaar worstelen met hoe ze hierop moeten reageren. Mijn verwachting is dat deze oproepen tot verandering steeds verder aan kracht zullen winnen. We staan aan het begin van een turbulente tijd, en een gigantische transformatie. We kunnen niet anders.

27 februari 201927 februari 2019

Participatie in Air France-KLM slecht nieuws voor het klimaat

Uit heldere hemel meldde het kabinet gisteren dat het voor 680 miljoen (!) euro aandelen Air France-KLM heeft gekocht. Dat is niet alleen slecht besteed geld omdat onduidelijk is wat precies het probleem is, het is ook nog eens slecht nieuws voor het klimaat.

Publiek belang

“Met het aandelenpakket wil het kabinet rechtstreeks invloed kunnen uitoefenen op toekomstige ontwikkelingen bij de holding Air France-KLM zodat de Nederlandse publieke belangen optimaal gewaarborgd kunnen worden.”

De vraag is wat dat publiek belang precies is. Het kabinet zegt daarover: “De positie van luchthaven Schiphol en zijn belangrijkste gebruiker KLM zijn van groot belang voor de Nederlandse economie en de werkgelegenheid. Direct en indirect zijn duizenden banen gemoeid met de luchthaven en het intercontinentale netwerk van bestemmingen van KLM. Dat netwerk is bovendien een belangrijke reden voor buitenlandse ondernemingen om zich in Nederland te vestigen.”

Het probleem volgens is volgens het kabinet dat: “De afgelopen jaren is echter gebleken dat belangrijke beslissingen over de strategie van KLM steeds vaker op het niveau van de holding Air France-KLM werden genomen. Daarnaast verliepen gesprekken over versterking van bestaande afspraken over het publieke belang (staatsgaranties) en inrichting van het bestuur moeizaam.”

De gekozen oplossing is daarom: “Met de verwerving van aandelen in Air France-KLM is nu formele invloed op het hoogste niveau binnen de holding verkregen en is het publieke belang van de Nederlandse staat beter geborgd bij toekomstige besluitvorming. ,,Rechtstreekse betrokkenheid is hiervoor noodzakelijk’’.” [Bron: Nederlandse staat koopt 12,68% van de aandelen in Air France-KLM]

Drie grote vraagtekens

De vraag is of het realistisch is dat Air France-KLM ‘onze’ KLM zou gaan uitkleden. Of bijv. dwingen om vluchten via Parijs te laten lopen. KLM is de grote winstmaker van het concern met 1 miljard winst van de 1,3 miljard totaal in 2018. En ‘moeizame gesprekken’ lijken mij geen serieuze aanwijzing om te vrezen dat iemand 1 miljard winst door de wc gaat spoelen.
Zelfs al zou KLM ooit in de problemen komen, is het niet zo dat Nederland daarmee onbereikbaar wordt. Evenmin zullen alle internationale bedrijven en belastingontwijkers dan massaal hun biezen pakken. Ja, het aantal bestemmingen zal in 1e instantie afnemen, maar andere luchtvaartmaatschappijen kunnen die verbindingen overnemen. En ook zijn er hubs vlakbij (Frankfurt, Parijs, Londen) die alle verbindingen bieden. En die zijn ook nog eens prima per trein bereikbaar. De onbereikbaarheid van Nederland is een vergelijkbaar angstbeeld als ons met de dividendbelasting is voorgehouden.
Ook is het de vraag of het gekozen middel de oplossing is voor het geschetste angstbeeld. Want hoeveel invloed heb je nou met die 12,68%? Ja, meepraten kun je zeker, maar dan? Ik zou zeggen: lees nog eens het WRR-rapport ‘Het borgen van publiek belang’ uit 2000. Dat je de beschikbaarheid van goed brood een publiek belang vindt, wil nog niet zeggen dat je de bakker moet kopen.

Slecht nieuws voor het klimaat

Ondertussen is al lang duidelijk dat de enorme groei van de luchtvaart een groot probleem is voor het klimaat. Dat de overheid nu mede-eigenaar is, is wéér een reden om niet in te zetten op de noodzakelijke groeistop cq. krimp van de luchtvaart. Want om nou je investering minder waardevol te maken?

Dit besluit is daarmee een voortzetting van het oude groeidenken. En een besluit uit een tijd dat klimaatverandering nog niet de grootste uitdaging van de mensheid was. Pikant is ook dat deze interventie juist plaatsvindt op een moment dat er besloten moet worden over de toekomst van de luchtvaart in Nederland. Mag Schiphol groeien, mag Lelystad open?

De interventie van het kabinet lijkt mij een duidelijk signaal. De overheid is hiermee weer een stukje minder hoeder van het algemeen belang geworden.

27 juli 2018

Het klimaat en ons voedsel

Het klimaat verandert snel

Het klimaat verandert, en het verandert snel. Zoveel is nu wel duidelijk. Volgens dit NOS-artikel zullen we deze hete en droge zomer van 2018 in de toekomst zelfs een koele zoemer noemen. Tijd om voorzichtig vooruit te kijken naar wat dit betekent voor onze toekomst.

"Deze zomer zullen we in de toekomst een koele zoemer noemen" — “Deze zomer zullen we in de toekomst een koele zoemer noemen”

Het klimaat en ons voedsel

Een thema dat ik nog maar zelden langs zie komen betreft de gevolgen van de klimaatverandering voor onze voedselvoorziening. Zou de NOS al een artikel in de maak hebben over de gevolgen van hete & droge zomers (en straks ook weer hagel en wolkbreuken) voor onze voedselvoorziening?

Voedsel relevant thema

Dat lijkt me namelijk een meer dan relevant thema. Nu oogsten flinke schade oplopen en boeren voedsel moeten bijkopen voor hun vee omdat er te weinig hooi is, kunnen consequenties niet uitblijven. Sommige producten vallen kleiner uit (denk aan de’ te kleine’ pruimen uit Zeeland die AH niet wilde verkopen), of er is gewoon veel minder van. De prijs van die producten zal dan logischerwijs flink omhoog gaan. Ook in veel andere landen hebben de gewassen immers last hebben van de hitte en droogte.

Graan en mais duurder

Natuurlijk zullen er ook gewassen zijn met hogere opbrengsten, maar overall zullen de opbrengsten in de EU afnemen. Graan en mais zijn daar voorbeelden van. De vraag is nu hoe het met de oogsten in de rest van de wereld zal gaan. In die zin is de belofte van de EU om meer soja uit de VS in te voeren in ruil voor minder handelsoorlog nog niet zo gek. Soja kan immers ook dienen als voer voor het vee. En laat daar door de droogte en hitte nou net veel minder van zijn.

Minder vlees

Doordat boeren meer voedsel voor het vee moeten inkopen, zal de prijs van vlees stijgen. Tenzij… de overheid subsidies gaat geven natuurlijk. Laten we hopen dat dit niet gaat gebeuren. De prijs van vlees is gezien de milieu-effecten nu immers veel te laag. Duurder vlees zou gezien de lage prijzen dan ook een zegen zijn. De vraag naar vlees zal dan afnemen en dat is goed nieuws voor de planeet. Ons dieet zal plantaardiger worden.

Alternatieve productiemethoden

Ik verwacht dat deze hete en droge zomer aanleiding zal zijn om op zoek te gaan naar productiemethoden van voedsel die minder weersafhankelijk zijn. De technieken daarvoor zijn inmiddels al lang beschikbaar, bijvoorbeeld in kassen of leegstaande gebouwen. Maar het probleem lijkt mij vooral dat juist die gewassen die buiten op het veld op grote schaal worden aangebouwd, te weinig opbrengen om binnen onder beschermde condities te verbouwen. Denk juist aan mail en graan. Bovendien is het bijkans onmogelijk om dergelijke grote hoeveelheden binnen te verbouwen.

Schaarste en sociale onrust

Het is voor ons in Europa nauwelijks voor te stellen dat voedsel schaars zou kunnen worden. Dat frietjes duurder worden omdat de aardappeloogst een keertje tegenvalt, oké. Maar structurele schaarste? Europa is vooralsnog rijk genoeg om hogere prijzen op de wereldmarkt te betalen, dus zo’n vaart zal het niet snel lopen. Die hogere prijs zal primair ten koste gaan van mensen in armere landen die gewoon te weinig geld hebben. Toch zullen hogere voedselprijzen ook in ons land tot onrust kunnen leiden, tenzij de regering besluit koopkrachtverlies te compenseren.

13 maart 2018

Een nieuw tijdperk van burgerinvloed

Vandaag zwichtte ING voor het massale maatschappelijke verzet tegen de exorbitante beloningsverhoging voor haar topman. Dat maakt me blij, ook en vooral omdat ik denk dat het een mijlpaal is in het bijsturen van besluiten door burgers.

Een nieuw tijdperk

Aansluitend bij de titel van deze website wil ik zelfs zover gaan om van een nieuw tijdperk van burgerinvloed te spreken. En dat in een tijd dat het raadgevend referendum, mijns inziens terecht, wordt afgeschaft.

Zoals ik eerder schreef in Power to the People ligt de macht in ons land bij de bevolking. Want die bevolking:

kiest de volksvertegenwoordiging (Tweede Kamer, Provinciale Staten, Gemeenteraad) van waaruit dan een regering wordt gevormd

betaalt belasting om de overheid en haar uitgaven te financieren

werkt als ambtenaar bij een overheid

belegt in staatsobligaties en in aandelen en financiert daarmee overheid en bedrijven

werkt als werknemer bij bedrijven

koopt als consument producten en diensten en bedrijven

Er zijn dus een hele hoop manieren om invloed uit te oefenen. Als je klimaatverandering wilt tegengaan, stem dan op partijen die dat ook belangrijk vinden. En koop geen producten meer die slecht zijn voor het klimaat. Je vliegt niet meer, of veel minder. Ook koop je geen aandelen meer van bedrijven die het klimaat weliswaar belangrijk vinden maar er in de praktijk weinig aan doen. En natuurlijk stuur je als ambtenaar of werknemer het beleid binnen je ministerie of bedrijf bij. Door te spreken over je zorgen, door stelling te nemen, door alternatieven aan te dragen en uit te werken.

De volgende figuur illustreert dit:

Bevolking - macht en invloed — Bevolking – macht en invloed

Kritische massa telt

Het moge duidelijk zijn: op het moment dat de bevolking echt wil dat het anders gaat, gaat het ook anders. Alleen, ‘het volk’ bestaat niet. Er is niet zoiets als een volkswil. Het is een fictie, en populisten likken zich er de vingers bij af. Er zijn altijd meerdere meningen en stromingen. En ook als het gaat over klimaat en klimaatverandering is dat het geval.

Maar het gaat in vorming van de publieke opinie niet altijd om absolute meerderheden. Eerder gaat het om kritische mensen die zich durven uit te spreken. Ook vanuit het idee dat veel mensen niet meteen een mening hebben, of zich niet als eerste durven uit te spreken. En dan is het goed dat er mensen zijn die dat wel doen. Op social media, in de kranten, op straat. Daarmee trekken ze anderen mee. Op die manier ‘dwingt’ een kritische massa besluitvormers om kleur te bekennen. Het feit dat politici maar ook bedrijven steeds minder kunnen rekenen op een vaste achterban van kiezers en consumenten versterkt deze ontwikkeling.

ING staat niet op zichzelf

Het voorbeeld van ING dat het voorstel voor de verdubbelde beloning intrekt na 4 dagen van protest springt in het oog. Maar er zijn meer recente voorbeelden. Denk bijvoorbeeld aan het aftreden van VVD-minister Halbe Zijlstra die had gelogen over een anecdote met betrekking tot de Russische leider Poetin. Eerst hoopte hij nog te kunnen aanblijven, daarbij gesteund door de coalitiepartijen. Maar na een storm van protest en hoon vanuit de samenleving trad hij een dag later af.

Een derde voorbeeld is de gang van zaken rond het vliegveld Lelystad dat uitgebreid moet worden om vakantievluchten te kunnen afhandelen en zo het volle Schiphol te ontlasten. Alleen ontdekten tegenstanders van het vliegveld fouten in een belangrijk document. Ook bleek dat er slecht was nagedacht over de aanvlieg- en vertrekroutes naar Lelystad. Om de routes van Schiphol niet te kruisen, voeren die namelijk heel laag over verschillende gemeenten, met ongetwijfeld heel veel overlast als gevolg. Na een storm van protest besloot de minister een jaar extra de tijd te nemen het huiswerk opnieuw te doen.

Statiegeld, dat kan beter

Als laatste voorbeeld noem ik de invoering van statiegeld op kleine drankflesjes en blikjes. Met een stevige lobby hebben meer dan 400 Vlaamse en Nederlandse organisaties, verenigingen, lokale overheden en bedrijven verenigd in de Statiegeldalliantie de weg gebaand voor invoering van dit statiegeld. Het doel is veel minder zwerfvuil en veel beter hergebruik van schaarse grondstoffen. Het voorstel kan rekeken op grote steun in de bevolking, bijna 80 procent is vóór. Helaas sloot de staatssecretaris een akkoord met de industrie dat veel minder ver gaat. Statiegeld op kleine flesjes komt er vanaf 1 januari 2021 (maar eerst krijgt de industrie nog een keer de kans om er zelf iets van te maken). En over statiegeld op blikjes wordt helemaal niet meer gesproken. Goed voorwerk dus, maar met een vooralsnog teleurstellend resutlaat. Hopelijk stuurt de Tweede Kamer het besluit nog in de goede richting bij.

Perspectief

Het is soms niet gemakkelijk om door de rookgordijnen en het wapengekletter van vandaag heen te kijken om de trends voor morgen te zien. Voor mij zijn die trends duidelijk, namelijk:

een toenemende betrokkenheid van burgers (kiezers, consumenten), mede gedreven door toenemende zorgen over milieu- en klimaatproblemen en sociale onrechtvaardigheid;
een toenemende hevigheid van de reacties op slechte voorstellen; slecht onderbouwde besluiten worden steeds minder gepikt;
een toenemende gevoeligheid van bestuurders in politiek en bedrijfsleven voor die reacties;
langzaam maar zeker een steeds duurzamer en socialere koers in de besluitvorming in politiek en bedrijfsleven.

Conclusie

Al met al zie ik een duidelijke trend de goede kant op. Meer burgerbetrokkenheid en meer burgerinvloed die leiden tot duurzamere en socialere besluiten. En daarmee ook tot een meer levendige invulling van onze democratie. Ik zie een trend die niet te stoppen is. Maar we zijn er nog lang niet. De basis moet verder worden verbreed. Daarvoor is het nodig dat meer mensen hun schroom laten varen en van zich laten horen. En het tempo moet omhoog. Elke stem telt!

16 oktober 201716 oktober 2017

Het nieuwe regeerakkoord: is het glas halfvol, of halfleeg?

Zeven maanden na de verkiezingen was het afgelopen week zover. Daar was het dan: het nieuwe regeerakkoord! En dat roept natuurlijk de vraag op wat ‘we’ er nou van vinden. In deze bijdrage zet ik mijn gedachten daarover op een rijtje, in het bijzonder op het gebied van het klimaat.

‘Groenste regeerakkoord ooit’

Eerst maar eens met een positieve bril naar het akkoord kijken. Volgens de partijen die deelnemen aan de coalitie is dit het groenste regeerakkoord ooit. En inderdaad, er staan een hoop goede duurzame doelen, voornemens en maatregelen in. Ik noem er enkele:

49% minder CO2 in 2030 (ten opzichte van 1990)
alle kolencentrales gaan dicht (uiterlijk 2030)
meer wind op zee
de aansluitplicht op het aardgasnet wordt voor nieuwbouwwoningen afgeschaft
er komt een impuls voor het van het gas afhalen van bestaande woningen
in 2030 rijden er alleen nog emissieloze auto’s.

Dat zijn zonder meer belangrijke stappen die de transitie naar een koolstofarme economie vooruit helpen. Het is ook een duidelijke boodschap voor bewoners en bedrijven: hou er maar rekening mee, de energietransitie komt er nu echt aan. En ik moet toegeven, met VVD en CDA aan tafel had ik op (veel) minder gerekend.

Tea Mäkipää & Halldór Úlfarsson, Atlantis, Museum Schloss Moyland

Maar een regeerakkoord is nog geen realiteit

Daarmee is nog niet alles gezegd. Want doelen, voornemens en maatregelen in een regeerakkoord moeten eerst nog worden omgezet in beleid. Of moeten in Europees verband worden afgesproken. En daarna worden uitgevoerd. Dan zal blijken hoe groot de maatschappelijke weerstand zal zijn, evenals de politieke weerstand, ook van partijen als de VVD en het CDA.

Het regeerakkoord biedt dus legio kansen voor uitstel of afstel. Daar komt bij dat de grote klimaatklappers vrijwel allemaal voorzien zijn in de jaren na deze kabinetsperiode. Nu kun je redeneren dat dat logisch is. Een energietransitie regel je nou eenmaal niet binnen vier jaar. Maar je kunt de komende vier jaar wel gebruiken om in beleid en wetten de basis ervoor te leggen. Positief is dat dit ook precies is wat het nieuwe kabinet lijkt te willen gaan doen.

Bovendien: het regeerakkoord is niet duurzaam genoeg

Maar je kunt het akkoord ook op een andere manier bekijken. Niet vanuit de invalshoek van politiek realisme van wat er aan de onderhandelingstafel mogelijk was, maar vanuit de invalshoek van de harde noodzaak. Concreet: wat moet er gebeuren om de opwarming van de aarde onder de 1,5 graden te houden?

Wanneer je het akkoord op die manier tegen het licht houdt, moet je constateren dat het niet genoeg is. Zelfs op papier niet, nog los van alle concretisering en uitvoering die nog moet plaatsvinden.

Jelmer Mommers, de klimaatjournalist van De Correspondent verwoordt het in zijn analyse van het regeerakkoord als volgt:

Rutte III wil dat de CO2-uitstoot in 2030 – over 13 jaar – 49 procent lager ligt dan in 1990. Dat is ambitieus. Maar het probleem is dat je het doel van Parijs – maximaal 2 graden Celsius opwarming, streven naar 1,5 – hiermee niet haalt. Voor 2 graden is volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) een reductie van 55 procent in 2030 nodig. En om uit te komen op 1,5 graad is een reductie van 60 procent noodzakelijk. Daar komt Nederland zo bij lange na niet.

Verder gokt het nieuwe kabinet op het onder de grond stoppen van CO2

En dan hebben we het nog niet gehad over de dure en onzekere maatregel om CO2 af te vangen en op te slaan. Begrijp me niet verkeerd, ik denk dat we zeker met deze maatregel aan de slag moeten gaan. Ik denk dat we niet de luxe hebben om te roepen dat je hiermee de fossiele industrie uitstel geeft. Ik denk dat we niet zonder het opbergen van CO2 kunnen, willen we het klimaat nog een beetje leefbaar houden. Maar dat we ondertussen alles in het werk stellen om de uitstoot zo snel mogelijk tot 0 terug te dringen.

Het probleem met de maatregel in het regeerakkoord is de enorme omvang van de reductie (18 Megaton) die het kabinet op deze manier wil bereiken in 2030. En dat terwijl tot op heden nog helemaal geen CO2 op deze manier in ons land is opgeslagen. Daarmee neemt het kabinet een enorme gok en wordt het behalen van de reductie van 49% in 2030 bij voorbaat hoogst onzeker. En die reductie was al te weinig om de 2 graden doelstelling te halen.

Conclusie: meer zit er dus niet in, voor nu?

De vraag is nu wat te doen met deze inzichten. Mijn conclusie is dat we geen genoegen kunnen nemen met een conclusie ‘meer zat er dus deze keer niet in’. Ik geloof meteen dat het met partijen als VVD en CDA aan tafel lastig onderhandelen is op het gebied van klimaat. Maar het gaat hier wel om de toekomst van onze planeet. Hoe kunnen we nou andere landen aanspreken op hun verplichting om hun CO2-uitstoot terug te brengen als wij als rijk land al niet doen wat nodig is? En dat terwijl ons land met zijn ligging onder zeeniveau ook nog eens een extra groot belang heeft bij het zo veel mogelijk beperken van de klimaatverandering en daarmee ook de zeespiegelstijging?

Nee, het valt niet te accepteren dat we 4 jaar lang aan deze afspraken zijn geketend. Ook al gaan de doelen, voornemens en maatregelen verder dan alles wat eerder is vastgelegd, het is gewoon onvoldoende. Het gekozen motto ‘Vertrouwen in de toekomst’ levert in dat perspectief zelfs een beetje cynische bijsmaak op.

Ik vrees dat de kans klein is dat de vier partijen het regeerakkoord openbreken en dit moeilijk bevochten compromis aanscherpen. Maar politiek realisme kan en mag niet voorkomen dat het denken stopt. Het is te hopen dat mede door dit regeerakkoord snel veel meer mensen zich bewust worden van de overlevingsstrijd waar we in terecht zijn gekomen. En dat ze besluiten er zelf naar te handelen, en de politiek met hun bezorgdheid onder druk te zetten. Het wordt een spannende tijd, met een keiharde strijd. Maar de inzet is dan ook hoog, voor ons als mensheid. Hoger kan niet.

Het nieuwe regeerakkoord kunt u hier downloaden.

5 oktober 2017

Hoe olie- en gasbedrijven aan kindermarketing mogen doen

Graag deel ik dit uitstekend artikel van Jelmer Mommers in De Correspondent, waar ik buikpijn van krijg. Het gaat over de manier waarop de fossiele energiesector kinderen op school een verkeerde voorstelling van zaken mag geven over het klimaatprobleem en de oplossingen ervoor. Het gaat dus met name over de NAM (aardgas, Groningen, aardbevingen) en Shell (olie, aardgas, voor de helft eigenaar van de NAM). En het gaat ook over politiek en maatschappij die dit soort kindermarketing toelaten.

De kern van het artikel

Jelmer Mommers van De Correspondent verwoordt het zo:

“Veel lesmateriaal is op het eerste gezicht neutraal. ‘Hoe wordt aardgas gewonnen?’ is dan bijvoorbeeld de vraag, of ‘hoe is het om te leven op een boorplatform?’ Maar in al deze lespakketten schemert de visie van de gasbedrijven door. Samenvattend is de boodschap:

– Gas is een noodzakelijk onderdeel van de energiemix; het is ‘normaal,’ ‘hoort erbij,’ en ‘bron van onze welvaart.’
– De overgang naar een klimaatneutrale economie is belangrijk, maar het is onrealistisch te denken dat die snel kan gaan.
– Oplossingen die de gasindustrie al jarenlang promoot, verdienen de voorkeur. Denk aan waterstofauto’s en de ondergrondse opslag van CO2 waar Shell op inzet.

Je kunt honderd keer lesgeven met dit lesmateriaal; dan nog zal een leerling niet het gevoel hebben dat het energiesysteem dat we nu hebben dringend moet veranderen omdat er iets grondig mis is met het klimaat. Omdat dat er simpelweg niet in staat.”

Buikpijn

Maar waarom krijg ik hier nou buikpijn van? Omdat deze bedrijven alle mogelijkheden inzetten om hun omzet veilig te stellen en te vergroten? Inclusief slinkse beïnvloeding tot en met in het klaslokaal? Mja, misschien. Maar waar ik echt buikpijn van krijg is de manier waarop we daar in Nederland en in Den Haag mee omgaan. Die houding van ‘eigen verantwoordelijkheid’ (van de docent en de ouders) en ‘er zitten toch ook goede kanten aan’. ‘Moet kunnen, toch’? ‘Wat gaat er nou echt mis’?

Nou wat er echt mis gaat is dat je kinderen een verkeerd beeld voorschotelt over de toestand van de wereld en wat er moet gebeuren. Daarmee ontneem je deze kinderen de kans een bijdrage te leveren aan een toekomst die bij benadering net zo prettig zal zijn als de onze. Want wat kinderen op jonge leeftijd met gezag wordt bijgebracht, blijft lang hangen. Dat weten we allemaal.

Argumenten en moreel leiderschap

Het gaat in politiek en maatschappij om argumenten en steun voor die argumenten. Daarom schrijf ik dit stukje. In de hoop dat het eraan bijdraagt dat deze praktijken zsm gaan stoppen. Dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt en een flinke stok steekt voor het beïnvloeden van kinderen, nota bene op hun eigen school. Deze kindermarketing onmogelijk maakt.

En dat de bedrijven die in fossiele energie doen en veel te weinig doen voor een schone en veilige toekomst ook als zodanig worden aangesproken en niet ook nog een subsidie voor een kinderfestival ‘Generation Discover’ krijgen om hun boodschap verder te verspreiden, met medewerking van de overheid.

Het gaat dus om argumenten en om moreel leiderschap. Tegen een machtig bedrijf als Shell ‘nee’ te durven zeggen. Dat vergt lef, zeker van lokale politici. Ik durf de stelling aan dat dit soort negerend en vergoelijkend gedrag ertoe leidt dat het gezag van de politiek (verder) erodeert.

Schaamteloos cynisme

De hele strategie van de olie- en gassector is om de aandacht van hun eigen gebrek aan handelen af te leiden. In die zin is het briljant om samen met een partner als Defensie een zogenaamd technologiefestival ‘Generation Discover’ te organiseren. Zelfverklaard doel is kinderen meer voor technologie te interesseren. Omdat er al zo weinig technici in ons land zijn. Een argument waar ook de gemeente Den Haag voor valt en daarom een ton subsidie geeft.

Kinderen mogen een overstromingsramp oplossen

Even briljant als schaamteloos cynisch is het om kinderen tijdens dat festival ‘Generation Discover’ een overstromingsramp in de Randstad te laten oplossen. Zie ook bijgevoegde foto. Vast zonder erbij te vertellen dat Shell met zijn invalshoek ‘maar de maatschappij wil toch graag dat wij fossiele brandstoffen leveren?’ zeespiegelstijging bevordert. Door 99% van menskracht en financiële middelen NIET in duurzame oplossingen te investeren. En daarmee een overstromingsramp dichterbij brengt.

Soms moet je om van je eigen falen af te leiden, gewoon frontaal in de aanval gaan. Iets gewoon als een gegeven brengen in plaats van als iets waar je zelf medeschuldig aan bent. Anderen aan het werk zetten in plaats van zelf aan de slag te gaan. Hoe eenvoudig eigenlijk.

Links

https://decorrespondent.nl/7409/zo-beinvloeden-olie-en-gasbedrijven-het-nederlandse-onderwijs/1673827928982-23939b55

https://decorrespondent.nl/6082/de-pr-praatjes-van-shell-zijn-een-stuk-groener-dan-de-investeringen/193184141238-5f06e808

24 mei 2017

Geef Rotterdam Airport niet meer ruimte om te groeien

De toekomst van Rotterdam Airport

De Provinciale Staten van Zuid-Holland beraden zich momenteel over een conceptadvies aan de minister van Infrastructuur en Milieu. Onderwerp is de toekomst van Rotterdam The Hague Airport. In dat conceptadvies staat dat het goed zou zijn om het maatschappelijk helikopterverkeer – politie- en reddingshelikopter – te verplaatsen. Op die manier komt er ‘geluidsruimte’ vrij zodat de luchthaven extra passagiersvluchten kan gaan uitvoeren. Men hoopt en verwacht dat dit goed is voor de economie van de regio.

In het hele traject is – terecht – veel aandacht voor geluidsoverlast voor omwonenden, maar praktisch geen aandacht voor het klimaat. Dat is in deze tijd echt niet langer acceptabel. Meer vluchten betekenen immers meer uitstoot van CO2. Reden dus om in actie te komen.

Hoorzitting en inspreektekst

Vandaag had de Commissie Verkeer en Milieu een hoorzitting over de kwestie georganiseerd. Heel toepasselijk op Rotterdam The Hague Airport (RTHA) zelf. Hierna volgt de tekst zoals ik die tijdens de hoorzitting heb uitgesproken (voor dit blog voorzien van tussenkopjes). Ik hoop van harte dat de dames en heren politici er iets mee doen.

Introductie

Geachte voorzitter, geachte leden van de commissie,

Dank voor de gelegenheid hier te kunnen inspreken.

Mijn naam is Tobias Dander en ik woon in Den Haag, en ik ben hier als burger.

Ik kom hier niet inspreken omdat ik persoonlijk overlast ervaar door Rotterdam The Hague Airport. Niet nu en naar verwachting ook niet als het advies door de minister zou worden overgenomen.

En het is ook niet zo dat ik denk dat het conceptadvies onlogisch in elkaar zit. Als je vindt dat het aantal vliegtuigbewegingen op de luchthaven moet kunnen groeien binnen de huidige geluidsruimte, dan ligt uitplaatsing van het maatschappelijk helikopterverkeer voor de hand.

Niet meer van deze tijd

Ik kom hier inspreken omdat ik vind dat dit voorstel niet meer in deze tijd past.

Het is typisch een voorstel uit een tijd waarin we plannen en beleid maakten alsof klimaatverandering niet bestaat.

Maar de tijden zijn veranderd. Zeker na het verdrag van Parijs weten we dat we toe moeten naar nul uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen. En dat dat een enorme opgave is.

Er is berekend dat om de temperatuurstijging met 66% zekerheid onder de 2 graden Celsius te houden, het doel van Parijs dus, we nog 19 jaar hebben. Dan is het koolstofbudget dat bij die 2 graden hoort op, en gaan we door naar 3 graden, en verder.

Met alle gevolgen van dien. Voedsel- en watertekorten, onleefbare gebieden door droogte, bosbranden of juist overstromingen, conflicten om hulpbronnen, mensen op de vlucht, ook naar en binnen Europa.

Elke kilo CO2 die we vandaag uitstoten, beperkt onze mogelijkheden over 10, 20, 30 jaar en verder. Er is dus geen tijd te verliezen met de energietransitie, en gelukkig zijn er veel kansen om te verzilveren.

Luchtvaartsector sterk vervuilend

De sector waar we het vandaag over hebben, de luchtvaart, is een sector die sterk bijdraagt aan klimaatverandering en die dat met brandstof zonder accijns en zonder BTW op tickets mag doen. En die fors blijft groeien.

Luchtvaart is nu verantwoordelijk voor ruim 2 procent van de mondiale CO2-uitstoot. Zonder maatregelen groeit dat aandeel in 2050 naar rond de 20 procent, door de enorme groei, en reductie in andere sectoren.

Als we het klimaat niet nog completer willen laten ontsporen, zal de luchtvaart haar bijdrage moeten leveren aan het terugbrengen van de uitstoot van CO2. En snel ook.

En omdat landen het niet eens kunnen worden over de toerekening van de emissies (want moet je deze toerekenen aan het land van herkomst of bestemming, het land waar de maatschappij is gevestigd of naar degene die er het meest baat bij heeft?), is er tot nu toe geen internationaal klimaatbeleid voor de luchtvaartsector. Net als trouwens voor de zeescheepvaart.

Zelfregulering helpt onvoldoende

Het is een illusie dat dit met zelfregulering wordt opgelost. De sector zelf zet daartoe in op zuinigere vliegtuigen, biobrandstoffen en compensatie.

Maar vliegtuigen gaan lang mee, met een retrofit langer dan 30 jaar. Dus vlootvernieuwing gaat heel langzaam. De hoeveelheid verstookte brandstof is te groot om compleet door biobrandstof op frituurvet of algen te vervangen. Bovendien zullen er meer sectoren zijn die om die brandstoffen concurreren. De plannen van de sector (Montreal, 2016) voor compensatie van uitstoot kenmerken zich door vrijwillige deelname, invoering alleen voor internationale vluchten (60% van het totaal), en het ontberen van garanties voor de kwaliteit van compensatieprojecten. De vraag is daarbij ook of compensatie moreel te rechtvaardigen is.

[En elektrische vliegtuigen die qua prestatie vergelijkbaar zijn met toestellen op kerosine zijn binnen afzienbare termijn niet te verwachten. Dan lijkt een vervoerssysteem als de hyperloop van Elon Musk al eerder binnen bereik te komen. ]

[De CO2-uitstoot van de luchtvaart moet dus fors en snel omlaag. Er zal dus een moment (moeten) komen dat de ticketprijs flink omhoog gaat, er strengere technische eisen komen en misschien wel volumerestricties.]

Afrondend: neem verantwoordelijkheid!

Voor ieder van ons komt er een moment waarop het besef van de klimaatverandering echt doordringt, en daarmee het besef dat dit een ander handelen vraagt dan dat we gewend waren. Dat kan zijn: zonnepanelen op het dak, vaker fietsen, minder vlees, een elektrische auto, minder vaak of niet meer met het vliegtuig. Voor mij is dit o.a. dat ik mij hier nu uitspreek. Voor u kan dit betekenen: nu een ander besluit nemen, het advies een andere kant op sturen.

Daarom vraag ik u, kijk naar onze toekomst, houd rekening met het klimaat, en maak nu geen verdere groei van de luchtvaart in Zuid-Holland mogelijk.

Ik dank u voor uw aandacht.

26 maart 2017

Vijf dilemma’s voor een nieuw kabinet

De verkiezingen zijn achter de rug, en de zoektocht naar een nieuw kabinet is in volle gang. Inmiddels is duidelijk dat VVD, CDA, D66 en GroenLinks verder gaan onderhandelen. Een combinatie met potentie, maar nog geen gemakkelijke klus, zeker niet wanneer we kijken naar het af te spreken klimaatbeleid. Ik zie vijf serieuze dilemma’s.

1. Durven VVD en CDA kleur te bekennen?

Als we kans willen maken de klimaatverandering nog een beetje beheersbaar te houden, moeten VVD en CDA echt werk willen maken van het halen van de Parijs-doelen. Tijdens de campagne zeiden ze dat ze dat willen, maar het ‘hoe’ blijkt helaas niet uit hun programma’s. Dat betekent dus kleur bekennen over de rol van de overheid, burgers en ondernemers. En over hoeveel geld je ervoor wilt beschikbaar wilt stellen. D66 en GroenLinks hebben daar in hun programma’s wel duidelijke uitspraken over gedaan en er geld voor gereserveerd.

De partijleiders van VVD en CDA zullen hun achterbannen moeten overtuigen van het feit dat het halen van de Parijs-doelen niet alleen noodzakelijk is maar ook nog eens hoogst urgent. En dat komt bovenop het verdedigen van een keuze voor GroenLinks als coalitiepartner, ervan uitgaande dat deze combinatie het redt. Niet een partij waar VVD- en CDA-ers heel warme gevoelens voor koesteren.

Overigens is mijn inschatting dat de meeste kiezers een keuze vóór het klimaat goed zouden snappen. Nu ook de NOS steeds indringender bericht over klimaatverandering, valt aan de logica daarvan ook nauwelijks meer te ontkomen. De pijn zit hem meer in wat zo’n keuze precies betekent.

2. De doelen van Parijs – wat betekent dat eigenlijk?

In het Akkoord van Parijs is afgesproken om in 2100 de opwarming ruim beneden de 2 graden te houden, en zo mogelijk zelfs te beperken tot 1,5 graad Celsius. Een nog best ambitieus (en riskant) doel, maar wat dat doel concreet betekent, is nog niet afgesproken. Want wie moet op welk moment zijn CO2-uitstoot met hoeveel procent terugbrengen om het 2-gradendoel nog te kunnen halen? Dat is nog niet duidelijk en moet verder worden uitgewerkt. In 2018 worden de nieuwe plannen voor CO2-reductie van alle landen besproken. Mij lijkt dat we snel toe moeten naar een concrete en eenduidige afspraak zodat iedereen precies weet waar hij of zij aan toe is.

Een beetje vergelijkbaar met de afspraak binnen de EU om in 2030 40 procent minder CO2 uit te stoten (ten opzichte van 1990). Maar eerlijk is eerlijk – het is toch gek dat we voor de CO2-reductie nog geen operationeel doel hebben? Dan is het eigenlijk ook niet zo verwonderlijk dat politieke partijen nog een beetje (veel) zwemmen als het gaat over klimaatbeleid?

Gelukkig wordt wel nagedacht over een hanteerbare duidelijke klimaatafspraak. Afgelopen week kwamen wetenschappers met een concrete ‘roadmap’ daarvoor. Het voorstel houdt in dat we:

elke 10 jaar onze CO2-uitstoot halveren;
de CO2-uitstoot die gepaard gaat met ons landgebruik (bijvoorbeeld ontbossing) in 2050 naar 0 hebben teruggebracht en
dat we op grote schaal CO2 uit de lucht gaan halen.

Het is absoluut een ambitieus plan. Maar wel lekker concreet en uitdagend. Als we dit met elkaar afspreken, plus een controlemechanisme, dan kan iedereen aan de slag omdat we weten wat ons te doen staat.

3. Markt of overheid? Of allebei?

Het derde dilemma gaat over de vraag hoe de klimaatdoelen kunnen worden bereikt. Voor VVD, CDA en ook D66 zijn innovaties in het bedrijfsleven daarvoor een belangrijk middel. GroenLinks leunt bij het halen van de klimaatdoelen wat zwaarder op de overheid. D66 en GroenLinks willen dat er een klimaatwet komt, iets waar VVD en CDA geen heil in zien. Zo’n klimaatwet geeft ondernemers en burgers duidelijkheid over wanneer bepaalde klimaatdoelen moeten worden gehaald. Wel zo handig om de neuzen dezelfde kant op te krijgen.

Waar sommige politici een dilemma zien – markt of overheid – zie ik vooral de noodzaak om de middelen van beiden te mobiliseren. We hebben eenvoudigweg een te grote opgave voor de kiezen om ideologisch fijn te slijpen. We zullen alle middelen moeten inzetten die ons ter beschikking staan.

En soms kan de overheid juist belemmeringen wegnemen waardoor de kracht van de markt beter tot zijn recht komt. Dat kan bijvoorbeeld door eigen vermogen in te brengen en/of een garantstelling af te geven voor het risico dat banken of bedrijven lopen wanneer zij andere ondernemers of burgers leningen verstrekken waarmee deze duurzame investeringen financieren. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het project ‘Woningabonnement’ waarbij woningeigenaren hun huis laten verduurzamen en de kosten worden betaald uit de bespaarde energiekosten in de toekomst.

4. Vrijwillig of met (zachte) dwang?

In onze samenleving worden de macht en de bevoegdheden van de overheid geregeld in wetten. En aan (bijna) elke beperking van de vrijheid van burgers en ondernemers gaat een stevige discussie in parlement en samenleving vooraf. En dat is ook goed zo.

In de neoliberale benadering van beleid die ook in ons land nog steeds geldt, is het zo dat er veel vertrouwen is in de kracht van de markt om oplossingen te bedenken en welvaart te creëren. Om die kracht van de markt ruimte te geven moet de overheid zo min mogelijk regels maken en zo weinig mogelijk belasting heffen. Verder zijn we in Nederland niet zo van de geboden en verboden. Wij vertrouwen eerder op convenanten omdat de deelnemers daaraan zelf aan de slag gaan met de afspraken van het convenant. Althans dat hopen we dan. Handhaven is trouwens ook niet echt onze sterke kant.

Je kunt hele (waardevolle) discussies hebben over wat wel en niet wenselijk is – en werkt – in onze samenleving. Maar feit is dat als we het doel van emissiereductie niet halen we een levensgroot probleem hebben. Mij lijkt dat we gegeven deze situatie duidelijke keuzes moeten durven maken. Hoe duidelijker we nu zijn, hoe beter ondernemers en burgers daarop in kunnen spelen met hun beslissingen en met het bedenken van nieuwe werkwijzen en producten. En soms zullen we ook wat meer dwingend moeten worden, ook al zal niet iedereen dat leuk vinden.

Dat is ook waar veel ondernemers om vragen: ‘geef ons duidelijke doelen en regels en zorg ervoor dat ook de concurrent zich er aan houdt. En geef ons ruimte voor innovatie. Dan kunnen wij ons ding doen.’

Die duidelijkheid helpt iedereen vooruit. Als je weet dat rijden op diesel en benzine steeds duurder wordt en uiteindelijk zal stoppen, dan is de kans groot dat je volgende auto een elektrische wordt. Het is onvermijdelijk dat alle woningen binnen 1 à 2 decennia goed geïsoleerd worden en dat we overgaan op koken en verwarmen zonder aardgas. Als je weet dat we gaan stoppen met aardgas, ga je waarschijnlijk geen nieuw gasfornuis meer kopen.De vraag is of we bij dat isoleren kunnen vertrouwen op eigen kracht en verantwoordelijkheid, of dat er meer nodig is. Wat doe je met mensen die niet willen isoleren, of die het niet kunnen betalen? Ook hier zijn duidelijke doelen en regels nodig, en oplossingen voor de problemen van bijvoorbeeld betaalbaarheid.

5. Kosteneffectieve maatregelen – of gewoon doen wat werkt?

Een vijfde dilemma lijkt mij de huidige focus op kosteneffectief beleid. Het is natuurlijk goed om te kijken naar de kosten in relatie tot de effecten van maatregelen. En het is ook zeker slim om eerst die maatregelen uit te voeren die het meeste effect bereiken tegen de laagste kosten.

Dus een snelle toets op kosteneffectiviteit is absoluut prima. Maar je kunt heel veel rekenen en nog meer discussiëren over de aannames achter de berekeningen. Dat is vooral handig als je nog geen besluit durft te nemen. Mij lijkt dat we gezien de vaart die we moeten maken met het reduceren van de uitstoot van CO2 en het vergroten van de productie van duurzame energie we wat minder gaan rekenen en wat meer besluiten nemen. We moeten gaan doen wat werkt.

Dit is mijn vierde blog. Laat je me weten wat je ervan vindt? Tips zijn ook welkom. Dankjewel!

15 maart 2017

Stemadvies

Verkiezingsdag. Het ultieme moment om – in alle bescheidenheid – een stemadvies te geven. En dan niet alleen qua partij, maar zeker ook qua onderwerp.

Een groeiende groep mensen maakt zich zorgen over het ontbreken van het thema KLIMAAT in de debatten. Wat willen de politieke partijen doen op dit naar mijn mening grootste thema van de komende jaren en zelfs decennia?

Klimaatverandering zal ons leven sterk beïnvloeden, en die invloed zal groter worden naarmate we langer wachten met de overstap naar een samenleving waarin we niet langer afhankelijk zijn van olie, kolen en gas. In het schema dat je elders op deze blog kunt vinden geef ik aan wat de gevolgen van de klimaatverandering zijn.

Wat willen de politieke partijen?

De Correspondent heeft onderzoek gedaan naar wat partijen willen met het klimaat. Zie bijgaand artikel. Er zijn 4 partijen, namelijk D66, GL, CU en Partij voor de Dieren die voorop lopen. Er zijn ook achterblijvers: “De programma’s van VVD, PvdA en SP daarentegen bevatten onvoldoende maatregelen om de doelen uit het Klimaatverdrag van Parijs te halen.”

De conclusie van Jelmer Mommers van De Correspondent in het kort:

“Als je vindt dat de overheid de hoofdrol moet spelen in het grijpen van deze kansen, dan kun je het beste stemmen op GroenLinks, de Partij voor de Dieren of de ChristenUnie. Als je erop vertrouwt dat ‘de markt’ met enige hulp de juiste oplossingen zal leveren, is D66 een prima optie.”

Daar sluit ik me graag bij aan, waarbij ik zelf voor die ene partij uit 1966 ga