klimaatconferentie Archieven - Een Nieuw Tijdperk: woorden en beelden over de klimaatcrisis

De klimaatconferentie COP27 is afgelopen en de meningen over het resultaat zijn nogal verdeeld. Kort samengevat: goed dat er overeenstemming is bereikt over een schadefonds voor de door de klimaatcrisis meest getroffen landen en goed dat de klimaatdoelen niet zijn afgezwakt. En tragisch dat er geen vooruitgang is geboekt over hoe het 1,5 gradendoel beter binnen bereik kan worden gebracht en over het uitfaseren van fossiele brandstoffen.

Schadefonds is dweilen met de kraan open

Ik zou graag iets positiefs willen zeggen, maar zelf vind ik het resultaat meer dan teleurstellend. Om te beginnen dat schadefonds: er is overeenstemming over dat het er moet komen het hoe en waarom en de vulling ervan moet nog verder worden uitgewerkt. En dat terwijl de rijke landen eerder al hebben beloofd 100 miljard dollar per jaar aan de arme landen te betalen voor financiering van klimaatbeleid (en dat bedrag tot nu toe niet halen). En dat is terecht, want het zijn de rijke landen die de meeste schade hebben veroorzaakt (en nog steeds veroorzaken) terwijl de arme landen het meest worden getroffen. Maar het cynische van een schadefonds is eigenlijk dat zolang de CO2-kraan en daarmee de opwarmingskraan open blijft staan, de schade alleen maar verder toeneemt. Je kunt schade compenseren wat je wilt, maar als volgend jaar weer alles verdroogt, affikt of onderloopt, is wederopbouw een weinig zinvolle strategie. En precies over die CO2-kraan zijn dus geen afspraken gemaakt. De kans dat we binnen dat 1,5 gradendoel blijven is sowieso nog maar een theoretische. Dat wil niet zeggen dat we niet ons stinkende best moeten doen, elke fractie van een graad minder opwarming is relevant.

In hetzelfde schuitje

Al met al leven we in een rare tijd dat we collectief weten dat we in hetzelfde schuitje zitten, dat we dringend samen aan de slag moeten om dat schuitje te redden (en daarmee onszelf), maar het eigenbelang ons ervan weerhoudt om dat ook effectief te doen. Voor wie denkt dat het zo’n vaart niet zal lopen: het is niet de eerste keer dat samenlevingen schipbreuk hebben geleden. Wat dit betreft kan ik het boek Collapse : How Societies Choose to Fail or Survive van Jared Diamond van harte aanbevelen.

Al een tijdje zat ik te puzzelen op hoe dat nou precies zit met die klimaatdoelen. Ik had het gevoel dat er iets niet klopte, dus ik ben er eens goed voor gaan zitten. Wat ik ontdekte, vond ik best wel schokkend: onze klimaatdoelen kloppen niet.

Afgesproken doelen

De zoektocht begint in 2015 met het klimaatakkoord van Parijs. Bij die klimaatconferentie is afgesproken dat de temperatuur ten opzichte van het pre-industriële tijdperk niet meer dan 2 graden Celsius mag stijgen. Bovendien is het streven om de opwarming beperkt te houden tot 1,5 graden. Dit in de hoop en verwachting dat hiermee een leefbare toekomst veilig kan worden gesteld.

Om dit doel te halen hebben EU-lidstaten met elkaar afgesproken dat de EU in 2030 minimaal 40% minder moet uitstoten. Ondertussen heeft Nederland een Klimaatwet aangenomen.

“De Klimaatwet stelt vast met hoeveel procent ons land de CO₂-uitstoot moet terugdringen. De Klimaatwet moet burgers en bedrijven zekerheid geven over de klimaatdoelen:
• 49% minder CO₂-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990.
• 95% minder CO₂-uitstoot in 2050 ten opzichte van 1990.
Bron: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/klimaatverandering/klimaatbeleid

Het komt er dus op neer dat we in 2050 klimaatneutraal willen zijn. Dat wil zeggen, dat we dan nauwelijks nog CO₂ uitstoten. Dat klinkt vootvarend, en het is een enorme opgave, maar gelukkig is er al veel technologie beschikbaar. En gaandeweg komen er vast en zeker nieuwe oplossingen beschikbaar.

Carbon budget

De vraag waar alles om draait is: hoeveel CO₂ en andere broeikasgassen kunnen we nog uitstoten voor we over die 1,5 resp. 2 graden heen gaan? Voor deze vraag is het zogenaamde carbon budget relevant. Je zou deze term kunnen vertalen met koolstofbudget.

De optelsom van alle broeikasgassen in de atmosfeer zorgt ervoor dat steeds meer warmte wordt vastgehouden. Hierdoor warmt de aarde op. Op dit moment zijn we al een graad opgewarmd. Wetenschappers hebben uitgerekend hoeveel we nog kunnen uitstoten voordat de hoeveelheid broeikasgassen zover is toegenomen dat we over de grens van 1,5 en 2 graden heen gaan.

In de tabel staan de actuele koolstofbudgetten (bron). De percentages van 50 en 66 procent geven de kans aan dat we met dat budget inderdaad onder die temperatuurgrens blijven. De budgetten zijn uitgedrukt in gigatonnen, met ingang van 2020.

Het actuele koolstofbudget (december 2020), bron: http://constrain-eu.org

Om een kans van 50 procent te hebben om niet meer dan 1,5 graad op te warmen, mogen we vanaf 1 januari 2020 dus nog maar 395 gigaton uitstoten. Belangrijk om te weten is dat de wereldwijde uitstoot in 2019 ongeveer 43 Gt bedraagt. En dat ook na het verdrag van Parijs de jaarlijkse uitstoot nog steeds licht toeneemt.

Het 1,5-gradendoel ligt al buiten bereik

Wanneer we er even van uitgaan dat de uitstoot voorlopig 43 Gt per jaar blijft, dan betekent dit dus dat ons 1,5-gradenbudget begin 2029 op is. En dan is er nog maar een fifty-fifty kans dat we niet verder dan 1,5 graad opwarmen. Willen we meer zekerheid, 66 procent, is ons budget met de huidige uitstoot al over 5,5 jaar op. Daarna zou de uitstoot 0 moeten zijn.

Wanneer je kijkt naar waarmee we nu allemaal broeikasgassen uitstoten – wonen, eten, reizen – dan is het totaal niet realistisch om aan te nemen dat we binnen 9 resp 5,5 jaar geheel zonder broeikasgassen kunnen. De conclusie is dan ook dat het 1,5-gradendoel hiermee feitelijk al buiten bereik ligt. Ik vraag me dan ook af waarom hier niet openlijk op die manier over wordt gesproken.

En het 2-gradendoel dan?

En hoe zit het dan met het 2-gradendoel? Wanneer we met 66 procent zekerheid rekenen, kunnen we nog 23 jaar doorgaan met 43 Gt per jaar uit te stoten. Dus als we erin slagen zo snel mogelijk het roer echt om te gooien en de uitstoot te verminderen op weg naar 0 uitstoot in 2050, dan ligt het 2-gradendoel misschien nog binnen bereik.

Hierbij gelden echter 3 belangrijke kanttekeningen:

Naarmate de uitstoot de komende jaren zoals nu het geval is nog verder toeneemt, is het koolstofbudget eerder op.
Naarmate er meer broeikasgassen vrijkomen door bosbranden of smeltende toendra’s, betekent dit dat ons budget krimpt.
De prognoses van het energieverbruik en hoe die energie wordt opgewekt, geven weinig reden om te verwachten dat de CO₂-uitstoot snel zal afnemen. Het Internationaal Energie Agentschap verwacht zelfs dat de vraag naar fossiele brandstoffen nog verder toeneemt tot 2040. Tenzij er krachtig overheidsbeleid komt natuurlijk.

De Volkskrant publiceerde begin december een artikel over de klimaattop COP25 in Madrid met daarin deze figuur. Ook de krant is van mening dat we minimaal op een stijging van 2,3 graden uitkomen in 2100. In het slechtste geval kan de temperatuur oplopen met 4,3 graden.

Conclusies

Onze klimaatdoelen kloppen niet. Zo ligt het klimaatdoel van maximaal 1,5 graad opwarming feitelijk al buiten bereik. Eenieder die dit doel nog als serieuze optie noemt, begrijpt niet goed hoe het zit of wil mensen – op foutieve gronden – geruststellen.

De vraag is of het 2-graden doel nog binnen bereik ligt. Met het huidige doel om in 2050 klimaatneutraal te zijn gaan we dat doel in ieder geval zeker niet halen. Temeer omdat de energievraag nog verder toeneemt en het aandeel fossiele brandstoffen daarin ook. Het antwoord op de vraag is dus ‘nee’, tenzij op korte termijn het roer omgaat. En dat betekent op grote schaal energie besparen, fossiele brandstoffen afbouwen en het massief investeren in hernieuwbare energiebronnen.

Het gegeven dat net de klimaatconferentie COP25 in Madrid zonder resultaten is afgelopen, biedt wat die ommezwaai op korte termijn betreft weinig hoop. Het recept dat overblijft is om de druk op politiek en bedrijfsleven verder te verhogen en zelf actie te ondernemen.

Verder lezen

Lees hier meer over het verschil tussen een opwarming met 1,5 en 2 en 4 graden Celsius.

Lees hier meer over het Verdrag van Parijs en zijn weeffouten (Wikipedia)

Tag: klimaatconferentie

Waar staan we na de klimaatconferentie COP27