Eindelijk, de Arbeidsinspectie is er uit: werknemers op Schiphol worden wel degelijk blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen in de uitstoot van vliegtuigmotoren. Schiphol moet die blootstelling nu zoveel mogelijk terugdringen. “De luchthaven neemt de conclusie “uiterst serieus”.”
Wel weer jammer is dat Schiphol en KLM tot het laatst tegenstribbelden: “zij stelden dat niet kan worden gezegd dat kerosinemotoremissie kankerverwekkend is.” Want ja, je zal maar aansprakelijkheid erkennen voor je door jouw nalatigheid ziek geworden en overleden werknemers. En bovendien: extra maatregelen kosten ook weer bakken met geld en dat gaat ten koste van de winst.
Laten we wat vaker eerlijk zijn
Dit mechanisme is precies een belangrijke reden waardoor het vertrouwen in de politiek en andere instituties zo afneemt. Evidente causaliteiten worden ontkend omdat de consequenties daarvan niet bevallen. En dus wordt er zo lang mogelijk een schijnwerkelijkheid opgeworpen. En als je dan geen krachtige lobby of diepe zakken hebt, ben je het haasje. Zoals dus de werknemers op de platforms, waar nu hopelijk snel verandering in komt. Maar het geldt bijv ook voor de natuur in Nederland, de kinderen in Gaza en het klimaat wereldwijd.
De vraag aan ons allemaal, ook voor alle professionals bij bedrijven en de overheid, is of we mee willen blijven doen aan dit mechanisme. Misschien een goed voornemen voor 2024: wat vaker eerlijk zijn.
Denk je ook wel eens: hoe komen we in hemelsnaam uit deze klimaatcrisis? En op wie kunnen we dan vertrouwen om daarin een belangrijke rol te spelen? En dat je er dan niet goed uitkomt? Dan ben je niet de enige, blijkt uit onderzoek van Edelman, een communicatie-adviesbureau. Er lijkt sprake van een heuse vertrouwenscrisis. Versterkt de vertrouwenscrisis de klimaatcrisis?
Weinig vertrouwen in instituties
Edelman publiceerde onlangs de 2020 Edelman Trust Barometer, voor meer informatie klik hier. Ik bespreek 2 onderwerpen uit dat onderzoek.
Uit het onderzoek in 28 landen – waaronder ook Nederland – blijkt dat veel mensen zich zorgen maken over:
de toekomst, en hun plaats daarin;
de toenemende ongelijkheid;
de economie (in antwoord op de stelling: ‘over 5 jaar gaat het mij of mijn familie beter dan nu’).
Ook is er weinig vertrouwen in instituties. Vertrouwen definieert Edelman als volgt:
“Trust is built on competence and ethics”
De respondenten is gevraagd hoe zij aankijken tegen NGO’s, government, media en business. Het blijkt dat respondenten NGO’s als enige een positieve ethische waarde toekennen. Business wordt als enige als competent beoordeeld (competent: ‘de institutie is goed in wat zij doet’). Government scoort het slechtst op beide aspecten. Zie ook de volgende figuur:
Opvallend en tegelijkertijd zorgwekkend is het lage vertrouwen in government. Zelfs in een land als Duitsland is het vertrouwen in de overheid onder de 50 procent gezakt.
Overigens scoort Nederland van de onderzochte landen bovengemiddeld op vertrouwen in instituties. De percentages vertrouwen in government, media en business zijn respectievelijk: 59, 58 en 62 procent. Alleen op vertrouwen in NGO’s scoort Nederland lager dan gemiddeld: 50 procent.
Problematisch kapitalisme
Een andere opmerkelijke uitkomst betreft het antwoord op de vraag of men vertrouwen heeft in het huidige kapitalistische systeem. Een meerderheid van 56 procent is het eens met de stelling ‘kapitalisme zoals we dat nu kennen doet meer kwaad dan goed’. In Nederland is zelfs 59 procent het daarmee eens.
Vertrouwenscrisis als belemmering
Wat voor conclusies kunnen we hier nu uit trekken? Om te beginnen moet worden opgemerkt dat de klimaatcrisis niet expliciet in het onderzoek aan de orde is gesteld. Dus wanneer ik hier de link met de klimaatcrisis leg, dan is dat geheel voor mijn rekening.
Dat gezegd hebbend, durf ik wel de conclusie aan dat de instituties zoals we de nu kennen niet als een grote hulp worden gezien bij het te lijf gaan van de klimaatcrisis. Plus van alle andere crises waar we mee worstelen, denk bijvoorbeeld aan de afname van biodiversiteit en de toenemende ongelijkheid.
Mensen zien instituties als weinig competent en als weinig ethisch gedreven. Beide competenties hebben we echter hard nodig om een effectieve aanpak te ontwikkelen en daar draagvlak voor te creëren. Dat geldt helemaal voor de overheid die moeilijke knopen moet doorhakken, bijvoorbeeld over een rechtvaardige verdeling van de lasten van de energietransitie. Op het moment dat er weinig vertrouwen is in deze en andere instituties, staat de strijd tegen de klimaatcrisis eigenlijk al met 1-0 achter. Dat is geen goed nieuws. Versterkt de vertrouwenscrisis de klimaatcrisis?
Vertrouwenscrisis als kans
Positief geredeneerd betekent de vertrouwenscrisis dat er grote behoefte is aan verandering. En hoe meer mensen behoefte hebben aan verandering, hoe groter de kans dat die er ook komt. Veranderen is immers mensenwerk en ook instituties worden bevolkt door mensen. Mensen kunnen al samenwerkend van onderop vertrouwen herstellen en verandering tot stand brengen.
In die zin is ook de onvrede over het huidige kapitalistische systeem hoopvol. Kennelijk is er behoefte aan een flinke aanpassing. Laten we hopen dat dit een systeem oplevert dat leidt tot minder vervuiling, verlies aan biodiversiteit, klimaatverandering en ongelijkheid. Op die manier kan de vertrouwenscrisis iets moois opleveren.