Beknibbelflatie. Zo noemen we het blijkbaar als fabrikanten minder natuurlijke ingrediënten in levensmiddelen stoppen omdat natuurlijke ingrediënten relatief duur zijn en ook nog eens steeds duurder worden, mede door de klimaatcrisis. In de vorige post ging ik al in op de invloed van de klimaatcrisis op oogsten. De Consumentenbond heeft er onderzoek naar gedaan.
De vraag is: welke ingrediënten in de plaats komen van de natuurlijke? Meer chemische troep? Zo wordt eten er niet gezonder op. Hier zit ook een ongelijkheidsvraagstuk. Mensen met genoeg geld kunnen natuurlijke producten blijven kopen. Mensen met minder geld eten meer chemie.
Nederland wordt warmer en natter, dat is wel zo’n beetje de kern van de KNMI-klimaatscenario’s. En dat we meer extreem weer en een snellere zeespiegelstijging krijgen, natuurlijk. Dat Nederland natter wordt, daar kunnen de boeren over meepraten. Er is een record aan regen gevallen en de grond is te nat om in te zaaien. Dat valt te lezen in een artikel op de site van Omroep Brabant.
Dat is vervelend voor de boeren en hun inkomen. Of zoals boer Berkers het zegt: “Minder groeidagen betekent uiteindelijk minder opbrengst. Dat gaat zeker iets voor de prijzen betekenen, want het is niet alleen hier maar in heel Europa nat.”
Ook in het VK is het veel te nat
Inderdaad, ook bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk heeft veel last van recordneerslag. The Guardian schrijft over de gevolgen daarvan voor de oogsten die logischerwijs lager uitvallen. “Wheat production is down 15% since November, the biggest reduction in cropped areas since 2020. Oilseed rape is down 28%, the biggest reduction since the 1980s, and winter barley is down 22% at 355,000 hectares, the biggest reduction since 2020.”
De boeren in het VK luiden de noodklok over hun lagere inkomsten en gestegen kosten. In tweede instantie zullen ook de consumenten dit probleem op hun bordje krijgen. Producten waarin granen zitten worden al duurder en de prijs zal nog verder toenemen.
Klimaatcrisis
De manier waarop het minder voorspelbare en meer extreme weer de landbouw raakt, is één van de gevolgen van de klimaatcrisis. Zoals ik eerder schreef, wanneer één land wordt getroffen door extreem weer en lagere oogsten, dan kan dit worden opgevangen door import. Worden meer landen getroffen door lagere oogsten, dan wordt de spoeling al snel dun en stijgen de prijzen navenant. Mensen met een kleine beurs merken dit als eerste. In ontwikkelingslanden betekent dit voor velen dat er te weinig eten kan worden gekocht en dus honger.
Hoe meer duidelijkheid er is over die gevolgen, hoe meer burgers, ondernemers en politici bereid (hopelijk) zullen zijn maatregelen te nemen. Daarom is het ook zo belangrijk dat Britse boeren hier zo transparant over zijn. Het zou goed zijn als Nederlandse boeren ook zo open zouden zijn over de effecten op hun inkomen en op de voedselprijzen.
De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft een advies uitgebracht over de uitvoering van het klimaat- en energiebeleid van gemeenten, provincies en waterschappen. Conclusie is dat de Rijksoverheid hen steeds meer taken geeft maar niet het benodigde geld meelevert. Daardoor komt de uitvoering van het beleid in de knel. Ook is er (te) weinig zicht op de voortgang van het beleid. Allemaal niet echt verrassend voor de kenners maar wel een ernstige conclusie. Er is immers haast geboden met het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en met het aanpassen aan extremer weer (zoals hitte en overstromingen).
Citaten
“Gemeenten, provincies en waterschappen voeren een groot deel van het klimaat- en energiebeleid uit. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om het maken van plannen om woningen te verduurzamen of het plaatsen van windmolenparken en zonneweides.”
“Op dit moment is er voor sommige belangrijke taken nog weinig inzicht over hoe ver gemeenten, provincies en waterschappen zijn met hun plannen en de uitvoering daarvan. Niet alle decentrale overheden verzamelen dezelfde soort data, en de data wordt ook niet centraal verzameld. Zo is onduidelijk op welk doel gemeenten, provincies en waterschappen op schema zitten, en welke doelen achterblijven. Het ontbreekt de Rijksoverheid daarbij op vrijwel alle doelen aan een ‘stok achter de deur’: ze kan niet ingrijpen als de inspanningen van gemeenten, provincies en waterschappen achterblijven op een bepaalde taak.”
“Niet alleen is het van belang dat decentrale overheden voldoende middelen ontvangen om deze kosten te kunnen dekken, ook hebben gemeenten en provincies zekerheid nodig over wanneer zij welk bedrag ontvangen. Anders kunnen zij moeilijk grote investeringen doen die lang op de begroting drukken of het benodigde personeel (vast) in dienst nemen.”
De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) spreekt in haar State of the Global Climate 2023 duidelijke taal. NRC spreekt zelfs over het luiden van de noodklok. Want afgelopen jaar was het warmste jaar ooit gemeten. En ook wat betreft de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer, de opwarming en verzuring van de oceanen, stijging van de zeespiegel en het smelten van de poolkappen zijn er records gebroken. Het klimaat loopt “off the charts”.
Het is bovendien aannemelijk dat we in 2023 de grens van de 1,5 graden hebben doorbroken. Ter herinnering: de 1,5 gradengrens is in het Verdrag van Parijs vastgelegd als wenselijke grens om niet te overschrijden. De reden is dat tot 1,5 graden de gevolgen van de opwarming nog enigszins hanteerbaar worden geacht. Die grens is nu dus voor het eerst doorbroken en niets wijst er op dat dit een eenmalige uitschieter was. Gelukkig kun je elk jaar opnieuw de noodklok luiden. De vraag is alleen hoe effectief dat is.
Het zal voor insiders geen verrassing zijn: we zijn niet goed voorbereid op de gevolgen van de klimaatcrisis. Dat schrijft het Europees Milieu Agentschap in een nieuw rapport.
De toon is urgent en alarmerend, zoals blijkt uit volgende citaten. “Europa is het snelst opwarmende continent ter wereld en klimaatrisico’s vormen een bedreiging voor zijn energie- en voedselzekerheid, ecosystemen, infrastructuur, watervoorraden, financiële stabiliteit en de volksgezondheid. Volgens een analyse van het Europees Milieuagentschap (EMA) die vandaag verscheen bereikten veel van deze risico’s al kritieke niveaus en zouden ze catastrofaal kunnen worden als er niet snel daadkrachtige maatregelen worden genomen.”
“Onze nieuwe analyse laat zien dat Europa te maken heeft met urgente klimaatrisico’s die sneller toenemen dan waarop onze maatschappij voorbereid is. Om de veerkracht van onze maatschappijen te waarborgen, moeten Europese en nationale beleidsmakers nu handelen om de klimaatrisico’s te verminderen, zowel door snelle emissiereducties als door een solide beleid en krachtige adaptatie maatregelen.”
Geen verrassing
Voor diegenen die de ontwikkelingen een beetje volgen, zal dit geen verrassing zijn. Zij verbazen zich waarschijnlijk al een hele tijd waarom er zo weinig actie wordt ondernomen. En dat heeft dan zowel betrekking op het terugdringen van de uitstoot als het nemen van beschermende maatregelen tegen de gevolgen.
Persoonlijk ben ik al sinds 2009 ‘gefascineerd’ door dit fenomeen. Dat was toen ik me in de klimaatproblematiek ging verdiepen en ik me wezenloos schrok. Ik heb er toen een boek(je) over geschreven, met tips om zelf in actie te komen. De link vind je hier.
Het is frustrerend om te zien dat we sinds 2009 eigenlijk niet veel zijn opgeschoten. Ja, we hebben een Verdrag van Parijs, maar de concentratie broeikasgassen stijgt nog steeds. Er zijn veel mooie woorden en voornemens, maar de uitvoering ervan ligt bijna altijd in de toekomst. Ik werk nu aan een overzicht van alle redenen/oorzaken die daaraan ten grondslag liggen. Het is al een hele waslijst. Zodra ik er wat verder mee ben, zal ik er hier over schrijven.
Terwijl Nederland aan het puzzelen is op welke regeringsvormen er ook alweer zijn, slaat het klimaat verder op hol. The Guardian kwam onlangs met een artikel waarin de krant beschrijft hoe temperatuurrecords wereldwijd bij bosjes sneuvelen.
“Humanity is on a trajectory to experience the hottest February in recorded history, after a record January, December, November, October, September, August, July, June and May, according to the Berkeley Earth scientist Zeke Hausfather.”
Het spoor bijster
Verontrustend daarbij is dat klimaatwetenschappers het spoor even bijster lijken te zijn als het om verklaringen gaat. De temperatuurstijgingen zijn zo groot dat ze de verwachtingen ver te boven gaan. Het is nu de vraag welke aandeel het weerfenomeen El Niño en andere factoren precies hebben.
De volgende figuur geeft de temperatuurontwikkeling tot 8 februari 2024 weer. De rode lijn is 2024, de blauwe 2023, de zwarte het gemiddelde van de afgelopen 30 jaar en de grijze wolk alle waarnemingen vanaf 1940. Duidelijk is dat 2023 en 2024 er uitspringen.,
Meer megastormen verwacht
De oceanen vormen de grootste opslag van warmte op onze aarde. Ook daar is de situatie alarmerend, zoals de volgende figuur laat zien. Was 2023 al compleet losgezongen van het langjarige gemiddelde, 2024 doet daar nog eens een flinke schep bovenop. Ook hier zijn wetenschappers nog bezig verklaringen te zoeken. Duidelijk is alvast dat de extra opgeslagen energie tot meer megastormen kan leiden. Laten we hopen dat de effecten van de langzaam afzwakkende El Niño niet lang doorwerken.
Eindelijk, de Arbeidsinspectie is er uit: werknemers op Schiphol worden wel degelijk blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen in de uitstoot van vliegtuigmotoren. Schiphol moet die blootstelling nu zoveel mogelijk terugdringen. “De luchthaven neemt de conclusie “uiterst serieus”.”
Wel weer jammer is dat Schiphol en KLM tot het laatst tegenstribbelden: “zij stelden dat niet kan worden gezegd dat kerosinemotoremissie kankerverwekkend is.” Want ja, je zal maar aansprakelijkheid erkennen voor je door jouw nalatigheid ziek geworden en overleden werknemers. En bovendien: extra maatregelen kosten ook weer bakken met geld en dat gaat ten koste van de winst.
Laten we wat vaker eerlijk zijn
Dit mechanisme is precies een belangrijke reden waardoor het vertrouwen in de politiek en andere instituties zo afneemt. Evidente causaliteiten worden ontkend omdat de consequenties daarvan niet bevallen. En dus wordt er zo lang mogelijk een schijnwerkelijkheid opgeworpen. En als je dan geen krachtige lobby of diepe zakken hebt, ben je het haasje. Zoals dus de werknemers op de platforms, waar nu hopelijk snel verandering in komt. Maar het geldt bijv ook voor de natuur in Nederland, de kinderen in Gaza en het klimaat wereldwijd.
De vraag aan ons allemaal, ook voor alle professionals bij bedrijven en de overheid, is of we mee willen blijven doen aan dit mechanisme. Misschien een goed voornemen voor 2024: wat vaker eerlijk zijn.
Vanwege overvloedige regenval dreigt de oogst van aardappelen en suikerbieten verloren te gaan, in ieder geval in Groningen. Boeren zijn er bezorgd, in eerste instantie over hun inkomen.
Klimaatverandering beïnvloedt oogsten
De rest van Nederland zou ook bezorgd moeten zijn, want de KNMI-klimaatscenario’s liegen er niet om. De zomers worden heter, de winters natter, de vraag is alleen hoeveel heter en natter. Voor de boeren betekent dat steeds moeilijkere omstandigheden en dus vaker tegenvallers in de oogsten. Voor de rest van Nederland betekent dit krapper aanbod en dus stijgende prijzen. Voor de mensen met lage inkomens leidt dit tot extra problemen. Voor de armsten in arme landen betekent dit meer honger. Zo simpel is het.
Goede voornemens
Kunnen we er iets aan doen? Ja, we kunnen het probleem minder uit de hand laten lopen door onze uitstoot drastisch te verlagen. Daarmee draaien we de tijd niet terug maar zorgen we er wel voor dat de toekomst minder dramatisch wordt.
De tijd loopt weg, de druk op politiek en bedrijven moet oplopen. Daar kan iedereen een bijdrage aan leveren. Je weet al hoe je een nieuwe laptop moet kiezen, een nieuwe klant moet werven of een nieuwe vaardigheid moet leren? Dan kun je ook leren om je in te zetten voor een betere toekomst. Maak er een goed voornemen van 💚
Nog even over de slotverklaring van de klimaattop COP28. Wat moeten we daar nou van vinden?
NRC zegt er het volgende over: “De wereld moet „op een rechtvaardige, ordelijke en billijke manier afstand nemen (transitioning away) van fossiele brandstoffen in energiesystemen”. Dat is de toverformule waarmee Sultan Al-Jaber, voorzitter van de klimaattop in Dubai, erin is geslaagd om de ambities van Europa en het verzet van de olieproducerende landen bij elkaar te brengen in een slotverklaring. Het doel is om „in dit kritieke decennium acties te versnellen, om rond 2050 netto-nul emissies te bereiken, in overeenstemming met de wetenschap”.”
Voorgeschiedenis
Als we de voorgeschiedenis van decennia klimaatbeleid, het Verdrag van Parijs en waar we nu staan even vergeten, zou je een moment lang kunnen denken: nou nou, dat klinkt echt wel serieus en daadkrachtig. Zodra we echter de pauzetoets loslaten, wordt onmiddellijk duidelijk dat ook deze slotverklaring perfect past in een serie van verbijsterend vrijblijvende klimaatafspraken. Afspraken die mooi klinken maar waar landen en ondernemingen niet aan gebonden zijn.
Neem de kern van het Verdrag van Parijs. Het doel is de opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad, maar alles tot 2 graden is ook oké. Er is ook geen bindende afspraak over hoe het resterende CO2-budget wordt verdeeld. Wie nog hoeveel mag uitstoten is dus niet vastgelegd. Maar hoe kun je dan sturen op een goede afloop? Antwoord: dat kan op deze manier dus ook niet. We zijn compleet overgeleverd aan de goede wil van betrokken regeringen, CEO’s en aandeelhouders. En deze spelers staan niet op het zich. Burgers en consumenten moeten het klimaatbeleid ondersteunen. Nu dat beleid echt pijn gaat doen, is het de vraag of burgers en consumenten daartoe bereid zijn. De uitkomst van de verkiezingen in Nederland geven wat dat betreft weinig reden tot hoop.
Ondraaglijke vrijblijvendheid
Nu wordt er dus gesteld dat “rond 2050 netto-nul emissies” bereikt moet worden. Dat laat veel ruimte tot fantasieprojecten op CO2 af te vangen op te slaan zodat je verder fossiele brandstoffen kunt verbranden. En het laat ruimte voor CO2-compensatieprojecten zoals het planten van bomen om CO2 vast te leggen. Beide routes zijn tot nu toe weinig succesvol. Er bestaat nog geen CO2-opvang op noemenswaardige schaal en compensatiebossen branden op grote schaal af. Daarnaast wordt er gefraudeerd met de certificaten.
Zand in de ogen
Eurocommissaris Wopke Hoekstra “sprak van „een dag van dankbaarheid” omdat de maximale opwarming van 1,5 graden Celsius nog steeds binnen bereik is gebleven.” Feit is dat de kans om onder de 1,5 graden te blijven onrealistisch klein is. Dat een Eurocommissaris dat zegt, geeft aan dat hij zand in de ogen heeft. Of zijn achterban zand in de ogen wil strooien. Alles komt goed, gaat u lekker door met consumeren. Eerder schreef ik hier een blog over.
