De verkeerde richting

Afgaand op de afgenomen aandacht in politiek en media zou je denken dat het wel goed gaat met het klimaat. Maar helaas, de werkelijkheid is anders. Vandaag kwam het zogenaamde Production Gap Report uit. Conclusie: de voortgang is onvoldoende. Sterker nog: we bewegen nog steeds in de verkeerde richting.


“The Production Gap Report finds that 10 years after the Paris Agreement, governments plan to produce more than double the volume of fossil fuels in 2030 than would be consistent with limiting global warming to 1.5°C, steering the world further from the Paris goals than the last such assessment in 2023.” (link in de comments)

En daar ging het 1.5 gradendoel, en daarmee ook een stabiele toekomst. Eigen fossiel belang eerst.

Berichtgeving NOS

Ook onze eigen NOS schreef over het Production Gap Report. Op zich een prima en informatief stuk. Gekmakend blijft het feit dat er in nog geen bijzin wordt gerept over de gevolgen van het (ruimschoots) niet halen van het doel van het Verdrag van Parijs. Alsof het tegenvallende economische groei betreft die we later wel weer kunnen inhalen. Alsof het geen kwestie van leven of dood is. Geen enkel urgentiegevoel.

En ook nu weer fascinerend hoe de wetenschapper die aan het woord komt elke keer weer de hoop op verbetering levend houdt in plaats van nou eens een toon aan te slaan die mensen echt wakker schudt. Op deze manier is het geen wonder dat veel mensen denken: het zal wel.

Klimaatdoelen 2030 vrijwel buiten bereik

Ieder jaar op Prinsjesdag publiceert het Planbureau voor de Leefomgeving de Klimaat- en Energieverkenning. De conclusie: het klimaatdoel voor 2030 is vrijwel buiten bereik. NRC schreef er een mooi artikel over.

Het probleem met het niet halen van de klimaatdoelen is, afgezien van de voortgalopperende klimaatcrisis, dat je alle uitstoot die je nu niet bespaart later moet besparen. Er moet dus meer in kortere tijd. Bovendien vraagt beleid tijd: het moet worden opgesteld, besloten en geïmplementeerd. Extra probleem is dat er veel vertrouwen bij burgers en ondernemers is verspeeld, ook hier ligt een uitdaging.

Hadden we dit kunnen zien aankomen? Het antwoord is ja. Dit was natuurlijk een kabinet dat niet warm liep voor het klimaat. Dat de VVD de minister van klimaat moest leveren was ook al geen goed voorteken. De NOS maakt een mooi overzicht van de aanpassingen in het klimaatbeleid de afgelopen periode. Bovendien lijkt wereldwijd het tij voor klimaatactie te keren, met Trump als aanvoerder. Alleen leidt het wegwensen van problemen er niet toe dat ze in de reële wereld ook echt verdwijnen. Sterker nog, de problemen stapelen zich buiten je zicht op en slaan dan verrassend hard terug. Verrassend vooral voor de mensen die dachten dat het allemaal wel mee zou vallen.

Kijken naar de ineenstorting van alles wat ons dierbaar is

In Duitsland staan de presentatoren en presentatrices van het weer op de publieke omroep steeds vaker stil bij de klimaatverandering. Weerman Özden Terli is daar misschien wel de voorloper in. Op deze foto uit de uitzending van 1 augustus laat hij zien hoe de temperatuurstijging in Duitsland aan het versnellen is. Hij zegt erbij dat dit zo lang doorgaat als we CO2 in de atmosfeer pompen. Die temperatuurstijging is ook niet weer zomaar terug te draaien: “quasi irreversibel”.

Hoewel rustig gebracht en feitelijk gepresenteerd is het een meer dan bevreemdende situatie. We weten dat de CO2-uitstoot nog steeds toeneemt en dat er onvoldoende beleid is om de uitstoot snel te laten dalen.

Daarom is het onvermijdelijk is dat we ver door de 1,5 graden grens van Parijs heen zullen schieten. Dat zal binnen enkele jaren gebeurd zijn en daarna zal de temperatuur nog verder stijgen. De stijging zal pas jaren stoppen nadat de uitstoot van broeikasgassen is gestopt.

Een scenario waarin alles instort

Nu al kunnen we om ons heen zien hoe het klimaat in real time aan het instorten is. Maar het inzicht dat we met deze grafiek naar het einde van een tijdperk met een relatief stabiel klimaat kijken dringt nog niet massaal door. Wat nog minder doordringt is het besef dat dit zeer waarschijnlijk zal leiden tot het verpulveren van zo’n beetje elke zekerheid die we nog hebben. Een instortend klimaat zal ook de natuur, de landbouw en de economie meesleuren. Daarmee zullen ook de politieke stabiliteit en de internationale rechtsorde verder verslechteren. Spanningen en onzekerheden zullen overal en op alle vlakken toenemen. Omdat zo’n scenario zich nog nooit heeft voorgedaan hebben we volstrekt geen idee hoe dit zal uitpakken.

De enige manier om dit rampscenario voor te zijn is om acuut te beginnen met het drastisch wereldwijd verminderen van de CO2-uitstoot. Helaas lijkt het niet waarschijnlijk dat dit op korte termijn gaat gebeuren. Denk hierbij aan de tegenwerkende lobby vanuit de fossiele industrie, de afnemende internationale solidariteit en het op veel plekken wegvallende draagvlak voor klimaatactie.

Branden rond Los Angeles: 53 mrd USD schade

Weetje: de schade als gevolg van de branden rond Los Angeles eerder dit jaar wordt geschat op 53 miljard USD (!!). Daarvan was zo’n 40 mrd verzekerd. Bovendien kwamen 29 mensen om het leven.

Het is de grootste schade ooit veroorzaakt door bosbranden. Herverzekeraar Munich Re legt daarbij nadrukkelijk de link met klimaatverandering. Om de schadelast te drukken is inzetten op preventie belangrijk, waaronder niet meer bouwen in risicovolle gebieden en robuuster bouwen als het om gebouwen en infrastructuur gaat. Maar daar schieten de natuur en het klimaat natuurlijk niet zoveel mee op.

Lagere inkomens extra de pineut

Overigens zijn ook in deze context de lagere inkomens extra de pineut. Het aantal on(der)verzekerden zal in deze groep immers zeer waarschijnlijk het hoogst zijn. Robuust(er) bouwen betekent ook duurder bouwen waardoor de woonlasten zullen stijgen. Dat geldt voor iedereen maar doet mensen met lagere inkomens relatief het meest pijn. En daar komt vervolgens de stijging van de verzekeringspremies nog eens bovenop. Tot slot zal ook de schade aan de publieke eigendommen zoals infrastructuur opgebracht moeten worden. Afhankelijk van de manier van belastingheffing zal ook dit (extra) pijn doen.

Hittegolven teisteren Europese economie

Nu de klimaatcrisis in de versnelling gaat, neemt ook het aantal berichten over de gevolgen toe. Zeker ook BNR is de laatste tijd ‘goed’ bezig wat dat betreft. Vorige week nog een artikel met als kop “Middellandse Zee tikkende tijdbom door extreem hoge watertemperaturen”. Deze week een bericht over de gevolgen van de hitte voor de economie.

Waar je de laatste tijd steeds vaker lijkt te horen: “Maar klimaatbeleid is slecht voor de economie!” en redacties bij bericht over hitte foto’s van ijsjes etende mensen in een fontein laten zien, laat BNR een deskundige aan het woord. “De economische gevolgen van extreme hitte zijn ingrijpend voor de Europese economie. Dat stelt kredietverzekeraar Allianz Trade op basis van een aantal recent verschenen rapporten. De kosten van één dag extreme hitte – waar de temperatuur boven de 32 graden Celsius uitkomt – staat gelijk aan een halve dag staken.” “Op het moment dat het kwik boven de 32 graden stijgt, kan de fysieke arbeidscapaciteit tot wel 40 procent dalen. Bij een temperatuur van 38 graden zijn de gevolgen voor de arbeidsproductiviteit nog dramatischer, met een afname tot 66 procent.”

Goed dat BNR het klimaat van gelaten relativering van de klimaatcrisis doorbreekt met de keiharde feiten.

Don’t look up voor gevorderden

EenVandaag kwam gisteren met een artikel over de extreme hitte in Zuid-Europa. De vraag die daarbij centraal stond was: kan zonvakantie door klimaatverandering straks nog wel? Bij het lezen ervan ontplofte mijn hoofd en dat kwam niet door de hitte. Er is zoveel mis met deze insteek dat ik eigenlijk niet zo goed weet waar ik moet beginnen.

Het meest problematische is misschien nog wel hoe de lezer op een bepaald pad wordt geleid. Een pad met vragen als: oh, naar welke alternatieve vakantiebestemmingen kan ik dan op vakantie? Of kan ik nog wel naar Zuid-Europa, maar dan in het voor- of naseizoen? Op die manier blijft het feit dat de klimaatcrisis de fundamenten onder onze manier van leven aan het wegslaan is ver buiten beeld.

Problematisch is ook dat uitsluitend het perspectief van de Nederlandse vakantieganger centraal staat. Alsof er geen lokale bevolking is die onder de droogte en hitte lijdt, evenals trouwens de natuur. Alsof de landbouwproductie er niet fors door afneemt. Dat er geen economische effecten zijn. En alsof we niet in een verbonden wereld (in dit geval EU) leven waar die effecten vroeger of later ook ons zullen raken. Eerder schreef ik deze bijdrage met de hoopgevende titel “Gaat Zuid-Europa ten onder aan de klimaatverandering?” over dit thema.

En Nederland dan?

Wat me trouwens brengt op nog een ander problematisch punt van deze insteek. Door te focussen op het wel en wee van vakantiegangers in Zuid-Europa blijft buiten beeld dat ook in eigen land de situatie precair begint te worden. Maandenlang nauwelijks neerslag en nu dus verdacht hoge temperaturen. Het nationale hitteplan wordt er zelfs voor van stal gehaald. De droogte heeft gevolgen voor de landbouw, de natuur, bosbranden en drinkwatervoorraden, al lezen we er (nog) verrassend weinig over. De hitte heeft effect op de gezondheid, om te beginnen die van zwakkere groepen. Denk bijvoorbeeld aan ouderen met een laag inkomen in veel te warme appartementen. Ook daar lezen we (nog) verrassend weinig over. Wel is inmiddels duidelijk dat nog maar 90 van de 342 gemeenten een eigen hitteplan hebben.

En dan te bedenken dat we moeten verwachten dat dit niet het einde van de klimaatverandering is maar dat het gemiddeld elk jaar een stuk heftiger zal worden. Dat zijn allemaal vraagstukken die me een stuk relevanter lijken dan de vraag die EenVandaag centraal stelt. Maar wel een stuk confronterender, dat dan weer wel, en EenVandaag heeft dit handig weten te omzeilen. Het lijkt wel “Don’t look up” voor gevorderden.

Over alles behalve klimaatverandering

In 2011 presenteerde kunstenaar Isaac Cordal deze sculptuur in Berlijn als onderdeel van zijn serie Follow the Leaders. Op het internet kreeg het werk al snel het onderschrift Politicians discussing global warming. Het is een verwijzing naar de rituele onderhandelingen tussen politici over het beperken van de klimaatverandering. Zelfs als de intenties goed zijn, is het resultaat steevast dat de klimaatverandering gewoon doorgaat.

Inmiddels zijn we in een situatie beland waarin andere crisis om steeds meer aandacht vragen terwijl de aandacht voor de klimaatcrisis afneemt. Het lijkt soms wel alsof politici opgelucht zijn dat ze niet meer over klimaat hoeven te praten. Klimaatverandering beperken vraagt uiteindelijk immers om ingrijpende en dus impopulaire maatregelen.

Status en prioriteiten

Op het tot de verbeelding sprekende Paaseiland concurreerden stamhoofden van de verschillende stammen met elkaar om wie de hoogste en mooiste Moai-standbeelden kon laten plaatsen. Dit roept diverse vragen op. Zoals bijvoorbeeld: hadden de middelen om de beelden te maken en plaatsen niet beter kunnen worden besteed? Wat blijft er na verloop van tijd eigenlijk over van de verworven status? En welke overeenkomsten zijn er met de huidige tijd waarin de elite ook vooral onderling om status lijkt te concurreren?

Houtskool, pastelkrijt, papier, 2025

Kabinet komt met Hitte Aanpak 2025

Verrassing: dit rechtse kabinet erkent dat toenemende hitte de gezondheid van burgers bedreigt en heeft daarom een Hitte Aanpak 2025 gepubliceerd. Maar: het is vooral een processtuk geworden, vol met goede voorbeelden en intenties.

Kers op de taart is de wens/hoop/verwachting dat in 2028 het aantal gemeenten met een hitteplan is verdubbeld van 90 nu naar 180 dan. En nu maar hopen dat je in één van die gemeenten woont.

Dit artikel van Stadszaken.nl geeft een aardige eerste impressie van de Hitte Aanpak.

Dagdromend

Mijn onderschrift bij de volgende afbeelding luidt:
“Dagdromend dat de volwassenen eindelijk de klimaatcrisis gaan oplossen.”
“Daydreaming that the adults finally start solving the climate crisis.”

Deze afbeelding heb ik gemaakt met behulp van AI. Het programma heet Midjourney. Ik vind het interessant om ermee te experimenteren, om te kijken in hoeverre je AI wel (of niet) kunt inzetten voor kunst en activisme. Interessant vind ik daarbij het gegeven dat je via taalinstructies een afbeelding tot stand kunt (laten) brengen. En om daarbij en passant de blijkbaar ingebouwde vooroordelen cq limieten tegen te komen. Zo moet je bij afbeeldingen met mensen doorgaans expliciet vragen om (ook) mensen van kleur weer te geven. Standaard ligt de focus vaak bij witte mensen en dan ook nog eens vooral mannen. Interessant vind ik ook dat je in ieder geval bij dit programma vaak wel goed kunt zien dat een afbeelding kunstmatig gegeneerd is.

En inderdaad, AI vreet energie, net als bijvoorbeeld datacenters. Voor mij is dat vooral een reden om er bewust en zuinig mee om te gaan. Maar om de nieuwe ontwikkeling compleet te negeren lijkt mij geen goede insteek. Laten we onderzoeken of we aan de enorme hoeveelheid shit die met AI wordt geproduceerd ook nog wat kritische en slimme dingen kunnen toevoegen.