Eindelijk, de Arbeidsinspectie is er uit: werknemers op Schiphol worden wel degelijk blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen in de uitstoot van vliegtuigmotoren. Schiphol moet die blootstelling nu zoveel mogelijk terugdringen. “De luchthaven neemt de conclusie “uiterst serieus”.”
Wel weer jammer is dat Schiphol en KLM tot het laatst tegenstribbelden: “zij stelden dat niet kan worden gezegd dat kerosinemotoremissie kankerverwekkend is.” Want ja, je zal maar aansprakelijkheid erkennen voor je door jouw nalatigheid ziek geworden en overleden werknemers. En bovendien: extra maatregelen kosten ook weer bakken met geld en dat gaat ten koste van de winst.
Laten we wat vaker eerlijk zijn
Dit mechanisme is precies een belangrijke reden waardoor het vertrouwen in de politiek en andere instituties zo afneemt. Evidente causaliteiten worden ontkend omdat de consequenties daarvan niet bevallen. En dus wordt er zo lang mogelijk een schijnwerkelijkheid opgeworpen. En als je dan geen krachtige lobby of diepe zakken hebt, ben je het haasje. Zoals dus de werknemers op de platforms, waar nu hopelijk snel verandering in komt. Maar het geldt bijv ook voor de natuur in Nederland, de kinderen in Gaza en het klimaat wereldwijd.
De vraag aan ons allemaal, ook voor alle professionals bij bedrijven en de overheid, is of we mee willen blijven doen aan dit mechanisme. Misschien een goed voornemen voor 2024: wat vaker eerlijk zijn.
Vanwege overvloedige regenval dreigt de oogst van aardappelen en suikerbieten verloren te gaan, in ieder geval in Groningen. Boeren zijn er bezorgd, in eerste instantie over hun inkomen.
Klimaatverandering beïnvloedt oogsten
De rest van Nederland zou ook bezorgd moeten zijn, want de KNMI-klimaatscenario’s liegen er niet om. De zomers worden heter, de winters natter, de vraag is alleen hoeveel heter en natter. Voor de boeren betekent dat steeds moeilijkere omstandigheden en dus vaker tegenvallers in de oogsten. Voor de rest van Nederland betekent dit krapper aanbod en dus stijgende prijzen. Voor de mensen met lage inkomens leidt dit tot extra problemen. Voor de armsten in arme landen betekent dit meer honger. Zo simpel is het.
Goede voornemens
Kunnen we er iets aan doen? Ja, we kunnen het probleem minder uit de hand laten lopen door onze uitstoot drastisch te verlagen. Daarmee draaien we de tijd niet terug maar zorgen we er wel voor dat de toekomst minder dramatisch wordt.
De tijd loopt weg, de druk op politiek en bedrijven moet oplopen. Daar kan iedereen een bijdrage aan leveren. Je weet al hoe je een nieuwe laptop moet kiezen, een nieuwe klant moet werven of een nieuwe vaardigheid moet leren? Dan kun je ook leren om je in te zetten voor een betere toekomst. Maak er een goed voornemen van 💚
Nog even over de slotverklaring van de klimaattop COP28. Wat moeten we daar nou van vinden?
NRC zegt er het volgende over: “De wereld moet „op een rechtvaardige, ordelijke en billijke manier afstand nemen (transitioning away) van fossiele brandstoffen in energiesystemen”. Dat is de toverformule waarmee Sultan Al-Jaber, voorzitter van de klimaattop in Dubai, erin is geslaagd om de ambities van Europa en het verzet van de olieproducerende landen bij elkaar te brengen in een slotverklaring. Het doel is om „in dit kritieke decennium acties te versnellen, om rond 2050 netto-nul emissies te bereiken, in overeenstemming met de wetenschap”.”
Voorgeschiedenis
Als we de voorgeschiedenis van decennia klimaatbeleid, het Verdrag van Parijs en waar we nu staan even vergeten, zou je een moment lang kunnen denken: nou nou, dat klinkt echt wel serieus en daadkrachtig. Zodra we echter de pauzetoets loslaten, wordt onmiddellijk duidelijk dat ook deze slotverklaring perfect past in een serie van verbijsterend vrijblijvende klimaatafspraken. Afspraken die mooi klinken maar waar landen en ondernemingen niet aan gebonden zijn.
Neem de kern van het Verdrag van Parijs. Het doel is de opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad, maar alles tot 2 graden is ook oké. Er is ook geen bindende afspraak over hoe het resterende CO2-budget wordt verdeeld. Wie nog hoeveel mag uitstoten is dus niet vastgelegd. Maar hoe kun je dan sturen op een goede afloop? Antwoord: dat kan op deze manier dus ook niet. We zijn compleet overgeleverd aan de goede wil van betrokken regeringen, CEO’s en aandeelhouders. En deze spelers staan niet op het zich. Burgers en consumenten moeten het klimaatbeleid ondersteunen. Nu dat beleid echt pijn gaat doen, is het de vraag of burgers en consumenten daartoe bereid zijn. De uitkomst van de verkiezingen in Nederland geven wat dat betreft weinig reden tot hoop.
Ondraaglijke vrijblijvendheid
Nu wordt er dus gesteld dat “rond 2050 netto-nul emissies” bereikt moet worden. Dat laat veel ruimte tot fantasieprojecten op CO2 af te vangen op te slaan zodat je verder fossiele brandstoffen kunt verbranden. En het laat ruimte voor CO2-compensatieprojecten zoals het planten van bomen om CO2 vast te leggen. Beide routes zijn tot nu toe weinig succesvol. Er bestaat nog geen CO2-opvang op noemenswaardige schaal en compensatiebossen branden op grote schaal af. Daarnaast wordt er gefraudeerd met de certificaten.
Zand in de ogen
Eurocommissaris Wopke Hoekstra “sprak van „een dag van dankbaarheid” omdat de maximale opwarming van 1,5 graden Celsius nog steeds binnen bereik is gebleven.” Feit is dat de kans om onder de 1,5 graden te blijven onrealistisch klein is. Dat een Eurocommissaris dat zegt, geeft aan dat hij zand in de ogen heeft. Of zijn achterban zand in de ogen wil strooien. Alles komt goed, gaat u lekker door met consumeren. Eerder schreef ik hier een blog over.
Overstromingen bevorderen de verspreiding van ziekten zoals cholera
Opwarming bevordert de opmars van muggen die ziekten overdragen
Door verschuivende leefgebieden ontstaat er meer contact tussen dieren en mensen, resulterend in meer zoönosen
Meer extreem weer in de vorm van overstromingen, droogte, stormen, bosbranden leidt tot meer doden en gewonden
De lucht die we inademen wordt vaker vervuild met extra stof door droogte en rook van bosbranden
Extreem weer veroorzaakt psychologische kosten in de vorm van angsten, depressies en posttraumatische stress
Drinkwater wordt zouter en dat veroorzaakt hoge bloeddruk en tast belangrijke organen aan
Voedselzekerheid: de klimaatcrisis maakt het moeilijker om zelf voldoende gezond voedsel aan te bouwen, geïmporteerd voedsel is vaak zouter, zoeter en ongezonder
Extreme hitte is ziekmakend en kan zelfs dodelijk zijn.
De klimaatcrisis leidt tot meer mensen op de vlucht en beïnvloedt hun levensomstandigheden ook nog eens negatief waardoor ziekten zich sneller uitbreiden.
Voor meer uitleg verwijs ik graag naar het artikel zelf. Overigens was gezondheid dit jaar voor het eerst een thema op de klimaatconferentie COP28.
Laatst kwam ik een nogal confronterende bijdrage van Marshall Brain tegen. In het stuk analyseert hij haarfijn waarom het verkeerd gaat aflopen met ons als mensheid op deze planeet. Onze hoogontwikkelde maatschappijen zullen volgens Brain niet bestand zijn tegen de gevolgen van de klimaatcrisis. Ik ga zijn analyse hier niet herhalen en verwijs graag naar zijn bijdrage.
Zijn bijdrage bevat ook een min of meer grappige passage die ik hier graag uitlicht. Het gaat om de volgens Brain twee enige manieren waardoor we nog een zachte landing kunnen maken. Helaas zijn het wel hypothetische manieren. In het ene geval gaat het om aliens, in het andere om superintelligente AI.
“…As soon as this super-intelligent AI appears, it would realize that humans by and large are as dumb as a bag of rocks. Especially large groups of humans. By replacing all the governments of the world with a single super-intelligent government, and by taking control of the planet’s industries, there is some hope that a super-intelligent AI could bring humanity in for an imperfect but soft landing for the benefit of all….“
De echte vraag is hoe ver we de temperatuur laten doorstijgen boven de 1.5 graad. En dat is megarelevant, want elke fractie van een graad telt.
Toch blijven sommige wetenschappers, journalisten, politici en activisten doen alsof het 1.5 gradendoel nog haalbaar is. Waarom doen zij dat? Precies deze vraag staat centraal in deze bijdrage van Barbara Moran.
Meer dan symbolisch
Waarom springt de 1,5 gradengrens zo in het oog? Ik denk om 2 redenen. Om te beginnen geldt de 1.5 gradengrens algemeen als een nog enigszins veilige temperatuurstijging. Overigens kun je bij dat laatste serieuze vraagtekens zetten gezien de tsunami van ingrijpende ‘events’ als gevolg van extreem weer, alleen al dit jaar (bij 1.3 graad opwarming). Suggereren dat het lukt om die grens van 1.5 graden te bewaken, suggereert dat we ‘veilig’ zijn, en blijven.
Ten tweede door de rol die de 1.5 graden spelen in het Verdrag van Parijs. Het afgesproken doel luidt immers om de wereldwijde temperatuurstijging ruim onder de 2 graden te houden en zo mogelijk te begrenzen tot 1.5 graden. Daarmee is de 1.5 graden gevoelsmatig een beetje synoniem geworden met het Verdrag van Parijs. De indruk kan dan ontstaan dat met het niet halen van de ondergrens het Verdrag mislukt is. Maar zoals gezegd: de hamvraag is hoeveel we de temperatuur verder laten oplopen na het passeren van de 1.5 gradengrens.
Motieven
Wat zijn nu de motieven om te doen alsof de 1.5 graden nog haalbaar zijn? Of om de 1.5 graden niet te noemen en toch te suggereren dat het met het klimaat nog een beetje goed kan komen? Het is een beetje speculeren maar ik zie er een zestal.
Voor zichzelf niet willen toegeven dat de situatie zorgelijk is.
Eerdere uitspraken niet willen bijstellen uit angst voor gedoe of gezichtsverlies.
Geen discussie willen oproepen die het ingezette klimaatbeleid verstoort (“zolang voor gevochten”).
Mensen niet willen ontmoedigen of laten schrikken waardoor het draagvlak voor het klimaatbeleid verdwijnt.
Het niet willen toegeven uit angst dat anderen wijzen op eigen falen.
Gewoon niet doorhebben hoe het echt zit.
De optelsom van deze redenen vertaalt zich dan in standaardreacties als: “De situatie is zorgelijk maar als we NU actie ondernemen kunnen we het ergste nog voorkomen. Stem daarom op mij, teken deze petitie, steun ons met een gift, doe dit of dat of koop dit product.” Daarmee komt het in zekere zin neer op een manier om de status quo te beschermen.
Paternalistisch
Wat moeten we hier nu van vinden? En dan wil ik het vooral hebben over die mensen die weten hoe ernstig de situatie is maar ervoor kiezen die zo niet te benoemen.
Ik denk dat het altijd belangrijk is om hoop te houden, en te geven. Maar hoop levend houden zonder te doen wat nodig is, in het tempo dat nodig is, is je kop in het zand steken. Sterker nog, door de situatie niet te benoemen zoals hij is, beroof je anderen van de mogelijkheid hun eigen beoordeling te maken. Want wie is de wetenschapper, journalist, politicus of actievoerder om voor anderen te bepalen dat het beter is om niet de hele waarheid te kennen? Moran noemt dit paternalistisch (“of wellicht maternalistisch?”).
Daarbij helpt het niet dat de klimaatwetenschap ingewikkeld is en dat het veel tijd kost om tot wetenschappelijk onderbouwde resultaten te komen, waardoor we per definitie jaren achter lopen op de actualiteit. Het helpt ook niet dat er bewust zoveel ruis en twijfel is gezaaid, en nog steeds wordt gezaaid. En dat aanpassen van gewoonten lastig is en dat klimaatbeleid duur (maar niets doen nog veel duurder en zelfs dodelijk is). Dit alles maakt dat veel burgers en consumenten niets liever willen horen dan dat de situatie onder controle is. En zo gaat steeds weer kostbare tijd om te handelen verloren.
In het Verenigd Koninkrijk hebben kinderartsen deze week gewaarschuwd voor de gevolgen van de klimaatcrisis voor kinderen. Volgens dit bericht in The Guardian vormt de klimaatcrisis een existentieel risico voor de fysieke en mentale gezondheid van kinderen.
“Air pollution, extreme weather and unprecedented energy costs were having a very real and detrimental effect on millions of children.” Onmiddellijke actie van politiek en overheid is noodzakelijk.
Zit klimaatverandering wel goed in onze economische modellen? Dat is geen detailvraag gezien het belang dat we hechten aan economische groei en de invloed die prognoses voor economische groei hebben. Timothy Neal stelt in zijn bijdrage op The Conversation dat klimaatverandering niet goed is verwerkt in de meeste economische modellen.
Effect op oogsten
Neal geeft als voorbeeld het effect van klimaatverandering op oogsten. Die kunnen lager uitvallen omdat het te heet, te droog, te nat is of er een storm langskomt. In economische modellen wordt dit doorgaans verwerkt op basis van ervaringen uit het verleden. In dat verleden bleven negatieve effecten op oogsten vrijwel altijd beperkt tot enkele landsdelen of landen. Andere landsdelen of landen hadden dan geen last van mindere oogsten, waardoor handel een optie was om de uitval te compenseren. Maar wat nu als in de toekomst een groot aantal landen tegelijk last krijgen van aangetaste oogsten? Want dat is precies wat we bij voortschrijdende opwarming kunnen verwachten. De modellen kunnen hier niet mee omgaan en hinken dus compleet achter de ontwikkelingen aan.
Andere effecten
Datzelfde geldt voor andere economische effecten die de klimaatcrisis kan hebben. Denk aan effecten op de arbeidsproductiviteit. Als het te heet wordt kunnen mensen minder lang buiten werken, op het land of in de bouw bijvoorbeeld. Denk aan wegvallende afzetmarkten, bijvoorbeeld omdat ze zijn getroffen door een overstroming. Denk ook aan onderbroken supply chains die de logistiek in de war kunnen sturen. Denk aan conflicten tussen landen over water en voedsel. Allemaal effecten die op deze schaal niet eerder zijn voorgekomen en daardoor moeilijk te modelleren zijn.
Problematisch
Je kunt denken: ach het zijn maar economische voorspellingen, wat is het probleem? Het probleem is dat de meeste economen vooralsnog blijven werken met de bestaande modellen waar klimaatverandering dus niet goed in zit. En die modellen geven logischerwijs uitkomsten die de effecten van klimaatverandering niet goed weerspiegelen. Op die manier blijven de risico’s onderbelicht en blijven politici besluiten nemen in een schijnwereld waar niks aan de hand lijkt te zijn. Ook journalisten en uiteraard burgers worden zo dramatisch op het verkeerde been gezet. De conclusie is dan ook dat we snel nieuwe modellen nodig hebben. Want resultaten uit het verleden boden al geen garantie voor de toekomst, en dat geldt versterkt als die toekomst er heel anders uit komt te zien. In de tussentijd doen we er goed aan de uitkomsten van de bestaande modellen met een enorme korrel zout te nemen.
Vandaag heeft het KNMI zijn nieuwe klimaatscenario’s gepresenteerd. Nederland doet er goed aan zich voor te bereiden op zwaardere weersextremen. Meer hitte, meer droogte en zwaardere buien, meer zeespiegelstijging.
De logische vervolgstap zou zijn dat de verschillende planbureaus (RLI, CPB, SCP) gaan onderzoeken wat de verschillende scenario’s concreet betekenen voor de Nederlandse samenleving. Denk aan de gevolgen voor o.a. de landbouw, de gezondheid, de natuur, het verkeer, de economie, de veiligheid. Dan weet je ook waar Nederland concreet rekening mee moet gaan houden en kun je maatregelen nemen. Zie ook mijn eerdere opinie hierover.
“Nu klimaatbeleid pijn begint te doen, krabbelen politici overal terug”uit angst om stemmen van angstige kiezers te verliezen. Dat is de boodschap van dit artikel in NRC.
Dat politici om die reden terugkrabbelen is begrijpelijk maar ook ten diepste tragisch. Want we hebben geen tijd te verliezen, en het hopen op betere tijden met meer koopkracht is een illusie. Immers, steeds extremer weer zorgt voor steeds meer schade aan infrastructuur, eigendommen en voedselproductie. Markten worden kleiner, kosten lopen op en reële inkomens dalen. The only way is down.
Daarom is het zaak om nu door te pakken, inclusief een overtuigend verhaal over sterkste schouders en herverdeling van welvaart voor een rechtvaardige transitie.
Nu terugkrabbelen geeft ook nog eens een totaal verkeerd signaal. Want valt het dan toch nog mee met die klimaatverandering, hebben we dan toch nog wat meer tijd? Het zaait verwarring bij kiezers en consumenten en speelt daarmee precies in de kaart van het fossiele kamp en de ontkenners.
