In 2011 presenteerde kunstenaar Isaac Cordal deze sculptuur in Berlijn als onderdeel van zijn serie Follow the Leaders. Op het internet kreeg het werk al snel het onderschrift Politicians discussing global warming. Het is een verwijzing naar de rituele onderhandelingen tussen politici over het beperken van de klimaatverandering. Zelfs als de intenties goed zijn, is het resultaat steevast dat de klimaatverandering gewoon doorgaat.
Inmiddels zijn we in een situatie beland waarin andere crisis om steeds meer aandacht vragen terwijl de aandacht voor de klimaatcrisis afneemt. Het lijkt soms wel alsof politici opgelucht zijn dat ze niet meer over klimaat hoeven te praten. Klimaatverandering beperken vraagt uiteindelijk immers om ingrijpende en dus impopulaire maatregelen.
Verrassing: dit rechtse kabinet erkent dat toenemende hitte de gezondheid van burgers bedreigt en heeft daarom een Hitte Aanpak 2025 gepubliceerd. Maar: het is vooral een processtuk geworden, vol met goede voorbeelden en intenties.
Kers op de taart is de wens/hoop/verwachting dat in 2028 het aantal gemeenten met een hitteplan is verdubbeld van 90 nu naar 180 dan. En nu maar hopen dat je in één van die gemeenten woont.
Mijn onderschrift bij de volgende afbeelding luidt: “Dagdromend dat de volwassenen eindelijk de klimaatcrisis gaan oplossen.” “Daydreaming that the adults finally start solving the climate crisis.”
Deze afbeelding heb ik gemaakt met behulp van AI. Het programma heet Midjourney. Ik vind het interessant om ermee te experimenteren, om te kijken in hoeverre je AI wel (of niet) kunt inzetten voor kunst en activisme. Interessant vind ik daarbij het gegeven dat je via taalinstructies een afbeelding tot stand kunt (laten) brengen. En om daarbij en passant de blijkbaar ingebouwde vooroordelen cq limieten tegen te komen. Zo moet je bij afbeeldingen met mensen doorgaans expliciet vragen om (ook) mensen van kleur weer te geven. Standaard ligt de focus vaak bij witte mensen en dan ook nog eens vooral mannen. Interessant vind ik ook dat je in ieder geval bij dit programma vaak wel goed kunt zien dat een afbeelding kunstmatig gegeneerd is.
En inderdaad, AI vreet energie, net als bijvoorbeeld datacenters. Voor mij is dat vooral een reden om er bewust en zuinig mee om te gaan. Maar om de nieuwe ontwikkeling compleet te negeren lijkt mij geen goede insteek. Laten we onderzoeken of we aan de enorme hoeveelheid shit die met AI wordt geproduceerd ook nog wat kritische en slimme dingen kunnen toevoegen.
Overigens figureert ook in dit stuk weer een wetenschapper die benadrukt dat het nog te vroeg is om harde conclusies te trekken. Eerder benoemde ik dit fenomeen al als één van de meer dan 25 redenen waarom we zo traag reageren op de klimaatcrisis.
En dat is niet per se een verwijt aan wetenschappers. Omzichtigheid in conclusies trekken hoort nu eenmaal bij de wetenschap. Maar het is net als met die patiënt die bij de longarts zit en hoort dat het niet goed gaat met zijn longen, wat hij overigens al wist. De arts zegt dat er eerst verder onderzoek naar de oorzaken gedaan moet worden eer er definitieve conclusies getrokken kunnen worden en een behandelplan kan worden opgesteld. Wat je zou verwachten is het dringende advies om per direct te stoppen met roken, bij het schuren van de kozijnen een stofmasker te dragen en niet meer boven het kampvuur en de BBQ te hangen. Vrij vertaald naar het klimaat: onze uitstoot van broeikasgassen moet nu echt zsm naar nul.
Allianz, één van de grote verzekeraars wereldwijd, waarschuwt dat de klimaatcrisis bezig is het fundament onder onze samenleving en economie vandaan te trekken. Dat schrijft de Guardian in een artikel.
Met de stijgende temperaturen nemen de extreme weersomstandigheden en de veroorzaakte schades steeds verder toe. Om die schades te dekken moeten de verzekeringspremies zo ver stijgen dat ze onbetaalbaar worden voor gezinnen en ondernemingen. Maar zonder verzekering zullen banken geen hypotheken of investeringen meer verstrekken. Het risico dat ze hun geld kwijt raken is dan gewoon te groot.
Hele regio’s dreigen op deze manier onverzekerbaar te raken. In de bosbrandgebieden in Californië is dit al aan het gebeuren.
Dit geldt niet alleen voor woningen en bedrijven maar ook voor infrastructuur, transport, industrie en landbouw. En geen overheid zal in staat zijn de schade te dekken als de kosten oplopen in een ook nog eens steeds hoger tempo.
Gelukkig hebben we wel de technologie beschikbaar om van het verbranden van fossiele brandstoffen naar zero emissie technologie te gaan. Wat we nu nodig hebben is snelheid en schaal.
Nog niet zo lang geleden werd er nog massaal voor het klimaat gedemonstreerd. Op dit moment lijkt die vibe een beetje weggeëbd. Het klimaat is ondergesneeuwd door andere – ook dringende – ontwikkelingen. Hieronder een foto die ik op 7 februari 2019 in Den Haag bij een klimaatstaking van scholieren heb gemaakt. Via deze link kom bij andere foto’s van dezelfde dag.
Vandaag in NRC: “Een miljard aan investeringen ten spijt, Stedin ziet krapte op het stroomnet toenemen.” Wat moeten mensen nu denken die – zoals ik – dubben over verdere verduurzaming en bijv de aanschaf een warmtepomp? Hoe verstandig is zo’n investering nu gezien het feit dat de krapte op het net verder toeneemt? Want dat betreft niet alleen bedrijven die op een wachtlijst staan voor een aansluiting. “Enexis, de netbeheerder voor Zuid- en Noord-Nederland, waarschuwde al dat woonwijken gedurende enkele uren „gecontroleerd” moeten worden afgeschakeld als de elektriciteitsvraag te hoog wordt.”
Want liever wil je het probleem met jou investering niet nog groter maken. En al helemaal wil je niet uren in het donker en zonder verwarming zitten. Is het dan beter nog een paar jaar te wachten? Dat scheelt sowieso een hoop gedoe met uitzoeken enzo. Maar minder gas verbruiken was toch goed voor het klimaat, en beter voor je portemonnee? En iedereen doet wat voor het klimaat, toch? Over dubbele boodschappen en onzekerheid creëren gesproken.
Verduurzaming was even hot maar dit kabinet doet er veel aan om elektrisch rijden te ontmoedigen. En de subsidies voor warmtepompen zijn inmiddels ook verlaagd. Maar de klimaatdoelen staan wel nog steeds overeind, ook al raken ze steeds verder uit beeld. En ondertussen wordt de klimaatproblematiek met de dag groter, al lijkt het probleem dankzij Trump tijdelijk weggedefinieerd.
Dus beste mensen binnen en buiten de politiek, wat is nou het plan? Of is er helemaal geen echt plan en zitten we daarom in deze ellende waarin we niet opschieten met de energietransitie?
De stad blijft lokken voor ondermijning en criminaliteit
Extremistische netwerken digitaliseren
De klimaatcrisis laat zich gelden in de stad
Steden lopen het risico vast te lopen
Klimaatcrisis laat zich gelden
Het is goed om te zien dat het HCCS de klimaatcrisis expliciet benoemt als risico voor de steden. Dat risico zit hem erin dat juist in de verdichtende ruimte overstromingen en hitte serieuze cascade-effecten kunnen hebben. En dat zijn dan effecten zoals veiligheidsrisico’s bij calamiteiten en sociale onrust. Daarbij zijn het juist de sociaal kwetsbare wijken die vaak de hoogste klimaatrisico’s lopen. Het HCSS doet daar de volgende aanbeveling over:
“Klimaatbestendigheid zou een essentieel aspect moeten zijn van stedelijke planning, vooral in het licht van toenemende kwetsbaarheden door extreme weersomstandigheden. Maar uit interviews blijkt dat dit niet altijd de hoogste prioriteit krijgt of kan krijgen. Hoewel er bij sommige gemeenten en beleidsmakers een groeiend bewustzijn is van het belang van een klimaatbestendige stad, worden structurele maatregelen vaak vertraagd door een gebrek aan middelen, capaciteit of urgentiegevoel. Het integreren van stresstests in het beleid helpt steden om zwakke punten te identificeren. Dit vraagt echter om een bredere strategische inzet en het vaststellen van klimaatbestendigheid als een topprioriteit binnen stedelijke beleidsvorming.”
Dit lijkt me bestuurlijke codetaal voor er is nog heel veel werk aan de winkel.
Ook nog steeds belangrijk: het klimaat. En alweer sneuvelde een temperatuurrecord.
“Nooit eerder werden er wereldwijd zulke hoge temperaturen gemeten in januari als in januari 2025. Daarmee sneuvelt het nog maar 1 jaar oude record van januari 2024. De grens van 1,5 graden opwarming werd nu al voor de 18e keer tijdens de voorbije 19 maanden overschreden.”
We leven in een illusie van technologische maakbaarheid waarbij het doel is om de natuur/aarde naar onze hand te zetten. De hele boom rond AI is hier eigenlijk een prima illustratie van. De ontwikkeling versterkt onze verwijdering van de reële wereld omdat er nog meer activiteit in in de virtuele wereld gaat plaatsvinden. En ondertussen pretendeert AI om slimmer om te kunnen gaan met bijvoorbeeld droogte of onkruid op de akkers zodat de kosten omlaag kunnen cq de boer beter kan inspelen op klimaatverandering of natuurvriendelijker kan gaan boeren. Dit overigens wel op het moment dat het klimaat al is ontwricht en de natuur al om zeep is geholpen. En ondertussen slurpt AI gigantische hoeveelheden ook duurzaam opgewekte elektriciteit. Elektriciteit die we nodig hebben om weg te komen van fossiele brandstoffen.
Die maakbaarheid leek oppervlakkig gezien lange tijd ook wel redelijk te lukken, maar nu ontglipt het klimaat ons. Dat geldt ook voor de natuur, trouwens. En hoewel wetenschappers al jaren de noodklok luiden en de extreme weer events elkaar steeds sneller en heftiger opvolgen, is het niet iets waar we echt stil bij lijken te staan. Het is alsof iedereen zich druk maakt over de kwaliteit van de koffie. En dat is op zich prima, maar niet als het kantoorgebouw in brand staat. Ik vind het maximaal bevreemdend.
Op de laatste meters van 2024 is het de vraag wat dit nou voor jaar was. Wat mij betreft al met al niet echt een jaar om vrolijk van te worden. Ja, er zijn zeker mooie en goede dingen gebeurd. Maar het was absoluut ook een jaar met veel klimaatellende over de hele wereld en veel dode kinderen in Gaza. En met politici aan de macht die niet de indruk wekken echt oog te hebben voor de grote problemen van deze tijd.
Enigszins geruststellend, maar eigenlijk ook weer helemaal niet, is dat de ontwikkelingen precies in dit schema passen. Meer problemen en onzekerheid gaan hand in hand met meer steun voor populisme. En door alle problemen komen politici in een permanente crisismodus terecht waardoor ze niet meer toekomen aan het oplossen van problemen op de lange termijn.
Wat brengt 2025?
De logische vervolgvraag is : hoe gaat het verder in 2025?
Veel mensen hebben een soort van hoop dat het beter wordt. Of in ieder geval niet erger.
Zelf denk ik dat hopen zonder dat we eindelijk problemen gaan aanpakken een beetje naïef is. Dan hoop je eigenlijk dat wonderen bestaan (of dat kaboutertjes het voor je oplossen).
Maar goed, ook los daarvan denk ik dat het realistisch is dat 2025 geen verbetering zal laten zien. Integendeel, realistischer is het dat de klimaatproblemen verder toenemen, in ieder geval tot we de CO2-kraan helemaal hebben dichtgedraaid. En van dat moment zijn we echt nog een heel eind verwijderd.
En met straks Trump aan de macht zullen de wereldwijde spanningen zeker niet afnemen. De internationale samenwerking die we zo hard nodig hebben zal er ook niet op vooruit gaan. Duitsland gaat in februari naar de stembus en daarna moet een nieuwe regering worden gevormd. Daarmee is één van de pijlers van de EU minimaal een half jaar uit de running. Frankrijk is ook al lang geen stevige pijler meer. In Nederland strompelt de regering van incident naar incident en is het de vraag of dit kabinet het tot de zomer volhoudt. Ondertussen heeft het kabinet-Schoof nog geen enkel probleem opgelost. Niet dat deze impasse er op Europese of wereldschaal toe doet, maar ze is wel symptomatisch voor de politieke situatie op veel plaatsen.
Wachten op disruptie
Al met al lijken we af te stevenen op meer instabiliteit en ellende. De angst voor verlies van welvaart en voor de toekomst zal toenemen. Met tussendoor af en toe een lichtpuntje en wat fakenews zullen veel mensen misschien niet doorhebben dat we op een glijdende schaal naar beneden zitten. En dat gaat dan waarschijnlijk zo door tot… er een disruptie plaatsvindt. De vraag is wat die disruptie is. Het kan een grote (klimaat)ramp zijn of een oorlog. Of een nieuwe pandemie of een beurskrach. Het kan ook een nieuwe charismatische leider zijn. De disruptie kan positief uitpakken of negatief. In ieder geval iets waardoor de gang van zaken grondig wordt verstoord en de kaarten opnieuw worden geschud.
